ԿԻԼԻԿԻԱ – Կիլիկիոյ Ադանա քաղաքի մէջ կազմակերպուած “բոլորի համար մարդու իրավունքներ” սեմինարի ժամանակ, մարդու իրավունքներու ասոցիացիայի համանախագահ, իրաւաբան Էրեն Քեսքինը կ’ըսէ՝ “Այս պետութիւնը սակայն կարող է փոխուիլ միայն այն ժամանակ երբ իր սեփական անցեալի հետ առերեսումի հանդիպի”
Մարդու Իրավունքներու Ասոցիացիայի (İHD) Ադանա քաղաքի մասնաճիւղը եւ “քաղաքացիական մտածողութիւն” անուանումը ունեցող քաղաքացիական հասարակութեան ծրագիրի կողմէ Մարդու իրավունքներու համաշխարհային շաբաթի շրջանակներուն կազմակերպվուած եւ մէկ տարի մնացած “բոլորի համար մարդու իրավունքներ” սեմինարը սկսաւ: “Պայքար ընդդեմ խտրականութեան”, “խոսքի ազատութիւն եւ անպատժելիութիւն”, “խաղաղութեան իրավունք”, եւ “կեանքի իրավունքը” չորս թեմաները, Ադանայի մարզի իրավաբաններու ասոցիացիայի իրավասութեան տակ այն տեղի է ունեցաւ:
“Պայքար ընդդեմ խտրականութեան” թեմայի շուրջ խօսեցան İHD-ի համանախագահ, իրավաբան Էրեն Քեսքինը եւ մարդու իրավունքներու ընդհանուր հարթակ (İHOP) գլխաւոր քարտուղար Ֆէրայ Սալմանը:
Սալմանը ըսաւ՝ այս նման կրթական միջոցառումներով ցոյց տալու մարդկանց դժգողութիւնը ուստի բոլոր մարդկութիւնները հաւասար են իրավունքներու եւ ազատութիւններու տեսանկիւնէ: Նա անդրադառցավ նաեւ կողմնակալութեան, խտրականութեան և սոցիալական կեանքի մէջ ներառված խտրականութեանը:
İHD-ի համանախագահ, իրավաբան Էրեն Քեսքինն ալ ուշադրութիւն դառձուց իրավական խտրականութեան վրայ:
Խտրականութեան հարցը նոր չէ ասող Քեսքինը, խտրականութեան հիմքին իջնելու համար ան ընդգծած է 1915 թուականին սկսելու անհրաժեշտութիւնը: թուրքիոյ հանրապետութեան պետական կազմակերպման գաղափարախոսութիւնը որը խտրականությունն է եւ այն ուսուցանում է կոլեկտիվ կրթութեան միջոցով: Երբ այդպես է հասարակութիւնն ալ իշխանավորներուն կը նմանի: Քեսքինը ըսաւ՝ “Այս հանրապետութիւնը հիմնուած է Քրտերու, Ալավիներու, Հույներու եւ այլ ժողովուրդներու մերժմամբ”:
Քեսքինը ըսաւ՝ թուրքիոյ մէջ ամէնա անգրագետ կրթուածները դատաւոր եւ դատախազներն են, դատաւոր եւ դատախազները թուրքիային ստորագրած միջազգային պայմանագիրերը անգամ չեն գիտեր: թուրքիոյ մէջ խոշտանգումը պետական քաղաքականութիւն մըն է: Ես չեմ տեսած խոշտանգումներու մէկ այլ ժամանակաշրջան, որ լեգիտիմացուած է: Ովքեր խոշտանգում են մարդկանց եւ մարմինները սոցիալական լրատվամիջոցներու մէջ տեղատրում նրանք չեն դատապարտվում:
Անոնք, ովքեր ցանկանում են փորձել պատասխանատուները դատուին սակայն դատվում են իրենք: Պետութիւնը ինքն է խտրական եւ ռասիստական պետութիւն: Կը կարծ եմ, այս երկիրը երբեք չի փոխուի: Այս պետութիւնը միայն կը փոխուի, եթէ այն իր սեփական անցեալի հետ առերեսում ընէ: Մենք ալ մեզ հարցման պէտք է ենթարկենք, թէ ինչպէս մենք նման ենք այս պետութեանը:
Կը հիշեցնենք, որ 1920 թուականի Օգոստոս 4-ին Ֆրանսիոյ հովանավորութեան ներքոյ Ադանայի մէջ հռչակուեցաւ Կիլիկիոյ անկախ հանրապետութիւն: Սակայն 1921թուականին Հոկտեմբեր 20-ին Ֆրանսիոյ եւ քեմալական Թուրքիոյ միջեւ կնքուած Անկարայի պայմանագիրով ոտնահարուեցան Կիլիկիոյ ողջ բնակչութեան իրավուքնները: Այս պայմանագիրով ֆրանսիացիները 1922 թուականին Յունուարի 5-ին թուրքերուն հանձնեցին Ադանայի նահանգը եւ հեռացան: Նոր կոտորածի սպառնալիքը ստիպեց Կիլիկիոյ 150 հազար հայերուն վերստին տեղահանուիլ ու գաղթել Սիրիա, Լիբանան, Հունաստան և այլ երկիրներ: