12-րդ դարի կէսին հայ գրականութեան մէջ տեղի ունեցած է նկատելի փոփոխութիւններ: 13-14-րդ դարերուն Կոստանդին Երզնկացիի եւ Յովհաննէս Թլկուրանցիի տաղերով սկզբնաւորուած է, իսկ յետագային բանաստեղծներ Նաղաշ Հովնաթանի, Պաղտասար Դպրի եւ Սայաթ-Նովայի մեծ վաստակով կատարելագործուած եւ վերջնականապէս ձեւաւորուած է հայ սիրերգութիւնը: Ստեղծած են Ֆրիկի սոցիալական տաղերը: Գրական լեզու դառցած է ժողովուրդի խօսակցական աշխարհաբարը՝ միջին հայերէնը: Այս նոր հոսանքը ներկայացնող ստեղծագործողներու մէջ յատուկ տեղ գրաւած են Մխիթար Գոշն ու Վարդան Այգեկցին: 13-րդ դարի սկիզբը Հիւսիսային Հայաստանի մէջ՝ Զաքարեան իշխանական տան հովանիի ներքոյ, ստեղծուած է Հայոց աշխարհիկ իրաւունքի անդրանիկ ժողովածուն՝ Մխիթար Գոշի «Դատաստանագիրքը», որտեղ հեղինակը քննարկած է իրաւունքի տեսութեանն ու գործնական կիրառութեանը վերաբերող հարցեր: Դեռեւս միջնադարին Գոշի «Դատաստանագիրքը» թարգմանուած է լատիներէն, լեհերէն եւ վրացերէն լեզուներով՝ դարեր շարունակ կիրառուելով ինչպէս Արեւմտեան Հայաստանի մէջ, նոյնպէս՝ Լեհաստանի, Ռուսաստանի, Վրաստանի եւ Հնդկաստանի մէջ: