Զարգացած միջնադարու հայկական նշանաւոր վանքերէն մէկը՝ Խորակերտը, որը կառուցուեր է 12-13-րդ դարերուն, մօտ 20 եւ աւելի տարի առաջ իրականացուած սահմանազատման արդիւնքին մնացեր է Հայաստանի Հանրապետութեան սահմանէն դուրս եւ այժմ կը գտնուի վրաց սահմանապահներու յսկողութեան ներքոյ։
Պետք է նշիլ, որ վանքն իւր ճարտարապետական տեսակով եւ եկեղեցական կանօնադրութեամբ միշտ պատկաներ է Հայկական Առաքելական Եկեղեցուն եւ ոչ մի ընդհանրութիւն չունի վրաց եկեղեցու եւ ճարտարապետութեան հետ։
Պետք է նաեւ նշիլ, որ սահմանազատման արդիւնքին վրացական կողմում են մացեր նաեւ 5 հայաբնակ գիւղեր՝ Չանախչին, Օփրէթը, Խոխմէլը, Խոժոռնին ու Ախքյորփին։
Գիւղի բնակիչները զրկուեցան դարերով իւրեանց պատկանող Խորակերտի վանքէն եւ 2007 թուականին սահմանի վերջնական փակման արդիւնքին հայկական Ջիլիզա հարեւան վերոնշեալ 5 հայկական գիւղեր ազատ ելումուտի յնարաւորութենէ։ Վանք հասնելու համար գիւղացիները ստիպուած պետք է Բագրատաշէնի սահմանային անցակետով անցնին, այն պարագային, երբ վանքն իւրեանց գիւղէն կը գտնուի 10-15 րոպե հեռաւորութեան վրայ։
Խորակերտի վանքը կը գտնուի Լոռու մարզի Ջիլիզա գիւղին մէջ՝ Լալւար լեռան արեւմտեան փեշերուն։ Խորակերտի վանքի շրջակայքի հնագոյն շինութիւններու յետքերը թոյլ կու տան ենթադրիլ, որ այդտեղ է եղեր Խորակերտ կամ Խոռակերտ քաղաքը, որու յիմնադրումը Վարդան պատմիչը կը վերագրէ Հայկի որդի Խոռին։
Քաղաքը 9-րդ դարու Սմբատ Բ թագաւորի հրամանով ժառանգեր է Աշոտ Գ. Ողորմածի որդի Գուրգենը։ Երբեմնի պարսպապատ համալիրէն պահպանուեր են միջնադարեան եկեղեցին, կիսաւեր գաւիթը, մատուռները, սեղանատան աւերակները, քանդակազարդ գերեզմանաքարերը։
Ըստ եկեղեցու արեւմտեան ճակատի արձանագրութեան՝ վանքը եւ գաւիթը կառուցուեր են 1251 թուականին:
