Բնիկ ժողովուրդներու իրաւունքներու պաշտպանութիւնը  այն հարցն է , որու համար Արեւմտեան Հայաստանի ազգային խորհուրդը կը պայքարէ  արդեն 20 տարի:

Արեւմտեան Հայաստանի պատւիրակութեան մասնակցութիւնը 2023 թուականի յուլիս 17-21-ը Ժնեւ տեղի ունեցած բնիկ ժողովուրդներու իրաւունքներու փորձագիտական մեխանիզմի 16-րդ նստաշրջանը ` այս պայքարին դրսեւորումն է :

Այս տարի ուսումնասիրութիւնները, հիմնական, կը վերաբերեին բնիկ ժողովուրդներու իրաւունքներու վրայ մարտականացումին ազդեցութեանը, բնիկ լեզուներու միջազգային տասնամեակը, բնիկ ժողովուրդներու եւ պետութիւններու միջեւ համաձայնագիրները  եւ այլ պայմանաւորուածութիւնները, փորձագիտական մեխանիզմի յետագա ուսումնասիրութիւնները,  եւ բնիկ ժողովուրդներու մարդու իրաւունքներու յատուկ զեկուցող Ֆրանցիսկո Կալի Ցայի հետ երկխօսութեանը:

Սա  ընթացիկ իրադարձութիւններու տեսանկիւնէ վճռորոշ նշանակութիւն ունեցող թեմաներ են հայ ազգի համար ։ 

Արեւմտեան Հայաստանի ազգային խորհուրդի ամբողջական փաթեթը ՄԱԿ-ն է փոխանցեր Արեւմտեան Հայաստանի ազգային խորհուրդի նախագահ պարոն Արմենակ Աբրահամեանը, ով խօսեր է Արցախի բնիկ հայ ժողովուրդի իրաւունքներու վրայ մարտականացումին ազդեցութեան ուսումնասիրութեան մասին:

Պարոն Աբրահամեանը  միջազգային յանրութեան ուշադրութիւնը ուղղեց  1920 թուականէ Արեւմտեան Հայաստան պետութեան մաս կազմող բնիկ ժողովուրդներու տարածքի ՝ արտասահմանէ մարտականցումը  հաստատող   ապացոյցներու վրա ,  որու նպատակն է ծրագրուած կերպով շարունակիլ բնիկ հայերու ցեղասպանութիւնը՝ անոնց սուրբ հողը իւրացնելու նպատակով:

Այս փոխանցուած ուսումնասիրութեան կարեւորութիւնն այն է , որ Արեւմտեան Հայաստանի հայ ազգն ունի բնիկ ժողովեւրդի աննախադէպ իրաւական կարգավիճակ եւ  օրինակելի  է բոլոր այն ժողովուրդներու համար, ովքեր կը ցանկընան իրացնիլ իրենց ինքնորոշումին իրաւունքները։

Այն բանէն ետք, երբ Բաքուի ներկայացուցիչը  Արցախի հայերը բնութագրեց որպէս էթնիկ փոքրամասնութիւն, արհամարհելով միջազգային յանրութիւնը   եւ անոր կատարած աշխատանքը,  հիմք ընդունելով բնիկ ժողովուրդներու իրազեկուածութեան պակասը, որը թոյլ տուեց ընդունիլ  բնիկ ժողովուրդներու իրաւունքներու մասին հռչակագիրը , որու կազմման գործին մէջ մեծ աւանդ ունի  Արեւմտեան Հայաստանի ազգային խորհուրդը, որը շահագրգռուած էր այդ հարցին մէջ հռչակագիրի կազմման աշխատանքները  սկզբէն ի վեր։

Պարոն Արմենակ Աբրահամյանն իր պատասխանին մէջ յստակեցուց, որ Բաքուի կողմէն բռնազաւթուած Արցախ (Ղարաբաղում) բնակուող բնիկ հայերը չեն ցանկընեւ չեն ապրեր Ադրբեջանի լուծի տակ եւ կոչ ըրաւ  Ադրբեջանը ՝ ի դէմս բնիկ ժողովուրդներու միջազգային  ասոցիացիաի, ճանչընալ լ Արցախ ապրող բնիկ ժողովուրդներու ինքնորոշման իրաւունքը ։

Բնիկ ժողովուրդներու իրաւունքներու փորձագիտական մեխանիզմը մարդու իրաւունքների խորհուրդի օժանդակ մարմինն է , որի  առաջարկութիւնները յաշվի կառնուին այդ մարմինի կողմէ:

Այս համատեքստին մէջ էր, որ Արեւմտեան Հայաստանի Հանրապետութեան արտաքին գործերու նախարար տիկին Լիդիա Մարկօսեանը ելոյթ ունեցաւ օրակարգի 13-րդ կետի վերաբերեալ, որը կը վերաբերուեր Մարդու իրաւունքներու խորհուրդը ներկայացուելիք առաջարկներու  քննարկման եւ հաստատման համար, որպէսզի Արեւմտեան Հայաստանի բռնազաւթումին հարցը ներառուի մարդու իրաւունքներու խորհուրդի մշտական քննարկումները ։

Տիկին Մարգոսյանը փաստացիորեն յստակեցուց, որ յաշուի առնելով այն փաստը, որ պետութոան 3 բաղադրիչ տարրերն են բնակչութիւնը, տարածքը եւ կառաւարութիւնը, 1894 թուականին սկսուած թուրք-օսմանական ցեղասպանութեան ծրագիրներու  շարունակութիւնն ու միջազգային իրաւունքով Հայաստանի տարածքի ապօրինի բռնազաւթումը կը յետապնդէին միայն մէկ նպատակ ՝ կանխի բնիկ  հայ ազգի գոյութիւնը  Արեւմտեան Հայաստան պետութեան մէջ , որը ճանաչուած է Միաւորուած ազգերու կազմակերպութեան մէջ  աւելի քան 30 պետութիւններու կողմէն:

Տիկին Լիդիա Մարկօսեանը խոսեց բնիկ ժողովուրդներու լեզուներու համեմատական ուսումնասիրութեան մասին այն համատեքստին մէջ, երբ իւրաքանչիւր 15 րոպէն մէկ բնիկ լեզուն կը մահանայ խտրականութեան եւ գերիշխանութեան արդիւնքը:

Ժողովուրդներու փորձագիտական մեխանիզմի 16-րդ նստաշրջանը նշանաւորուեցաւ պատմական իրադարձութեամբ ՝ բնիկ ժողովուրդներու երթի կազմակերպմամբ, Ժնեւ  2023 թուականի յուլիս18-ին ` երբ  Բնիկ  ժողովուրդներու պատւիրակութիւնները իրենց դրոշով եւ   աւանդական հագուստով երթով շարժուեցան . Արեւմտեան Հայաստանի պատւիրակութււնը մասնակցեց այս երթը, որը սկսաւ Ազգերու յրապարակէն եւ աւարտուեցաւ Ժնեւի լճի ափը, որտեղ տեղի ունեցաւ ցուցայանդէս նւիրուած 1923 թ.Ժնեւ Դեսքահէի առաքելութէան հարիւրամեակը :

Միաւորուած ազգերու կազմակերպութեան մէջ Արեւմտեան Հայաստանի ազգային խորհուրդի պատւիրակութեանը երկրորդ տարին անընդմէջ ուղեկցելու ինձ տրուած արտոնութոան կապակցութոամբ, եսկը նշեմ, որ Ազգային խորհուրդը առաջատար է եղեր բազմաթիւ հարցերու, այդ թուին ՝ բնիկ բնակչութեան հարցին շուրջ, որը կարեւոր տեղ կը զբաղեցնէ Հայաստան պետութեան օրակարգը կապուած  Արցախի տարածքը առնչուող վերջին իրադարձութիւններու հետ ։ 

Յպարտանալով, որ ես հայ եմ Արևմտեան Հայաստանէնեւ 10 հազարամեա մշակոյթի պահապանն եմ, ես շարունակելու եմ իմ աշխատանքս յիմնաւորիլ իմ ազգիս բնիկ ծագմամբ  ՝ որպէս անոր եւ  բոլոր բնիկ ժողովուրդներու իրաւունքների հաստատման յիմնարար տարր:

Ամալիա-Աստրիդ Ս. յուլիս 30, 2023