19-ամեա Գագիկ Մկրտչեանը պետք է զորակոչուեր 2019թ.-ին, սակայն ֆինանսական խնդիրներու պատճառաւ չէր կրցեր գալ հայրենիք: Մայրը կը պատմէ, որ տղայի մեկնումը 2020թ.-ի օգոստոսը եղեր է շատ հապճեպ: Գագիկը միանգամից որոշեր է, որ պիտի գնա պարտքը տալու հայրենիքը: Ռոստովէն թռիչքը օգոստոս 14-ին է եղեր: Համավարակով պայմանաւորուած՝ բաւական դժվարութեամբ են կրցեր ինքնաթիռի տոմս գտնիլ: Տղան արգելեր է մորն իր հետ գալ Հայաստան: Գիւմրու զինկոմիսարիատ սկիզբը  հրաժարուեր են զորակոչիլ Գագիկը՝ ասելով, որ ուշըցեր է, թող գնա ու ներկայանա յաջորդը: Գագիկը բողոքարկեր է որոշումը, յայտարարեր, որ առանց այդ ալ ուշըցուցեր է ծառաիւթեան մեկնումն ու պահանջեր, որ հարցն անյապաղ լուծեն:

Գագիկը զորակոչուեր է օգոստոս 24-ին: Ծառաիւթեան վայրն, ըստ վիճակահանութեան, Ջրականն էր: «Եթե չգնար, չէր զոհուի,- մայրը հոգոց կը հանէ,- վիրուսի հետ կապուած, դրսէն եկողները պիտի կորոնաւիրուսի թեստ հանձնեին, էնտեղ 14 օր մեկուսանալու պահանջ կար, բայց Գագիկս գնացեր, սաղ արագի մէջ ըրեր էր, վճարովի թեստը հանձներ էր, զինկոմն ալ ըսեր էր՝ ես ոչ մի բժշկական խնդիր չունիմ, չէր թողեր, որ բժշկական կոմիսիան խորութեամբ բուժզննում ընէ, պնդեր էր, որ զինքը շուտ տանին բանակ: Գագիկս առաջին-երկրորդ կարգի հարթաթաթութիւն ուներ, բացի ատ՝ Ռուսաստան կռուի մէջ էր ընկեր, աջ ձեռքը դաստակէն կոտրուեր էր, կպուցերլ էին՝ ծուռ էր կպեր, երկրորդ անգամ էին ջարդեր-կպուցեր, ու իմ տղայիս աջ ձեռքին բութ մատն ու ցուցամատը 70 տոկոս շարժունակութիւնը կորցուցեր էին: Եթէ թողներ, որ զինքը նորմալ բժշկական հետազոտութեան ենթարկեին, հաստատ չէին զորակոչի»:

Զորակոչէն ետք Գագիկը կարանտինային 14 օրը եղեր է Ստեփանակերտ, օգոստոսին վերջին անցեր է ծառաիւթեան: Զորամասը տղայի քով ստամոքսի ցաւեր են սկսուեր՝ տեղափոխեր են հիվանդանոց, որտեղից զինքը դուրս են գրեր սեպտեմբեր 21-ին՝ ըսելով, որ եթէ կրկնուի, կուղարկեն Երեւան: Կիրակի օրը՝ սեպտեմբեր 27-ի վաղ առաւօտուն, արդեն պատերազմ էր Արցախ: «Էն ժամանակ չէի հասկընար, թէ ինչու Գագիկս էդպես կը շտապեր: Բայց ետքը, ամիսներ անց, իմացանք, որ մեկնելէն առաջ՝ օգոստոս 12-ին, ռուս ընկերը վոթսափով գրեր էր, թէ ինչու  Գագիկն էդքան կը շտապէ Հայաստան գնալ: Գագիկն ալ պատասխաներ էր, թե Արցախ ծառայող ընկերներէն իմացեր է, որ յնարաւոր է պատերազմ սկսուի, ու ինքը կերթայ  ընկերներու  քովը ըլլալու,-կը պատմէ Լուսինէն,- իր գիւմրեցի ընկերներէն Սամուէլ Հովակիմեանն ալ է զոհուեր էս պատերազմը՝ կամաւոր էր գացեր: Սամուէլը  քանի մը տարի մեծ էր Գագիկէն, բայց իրենք շատ մտերիմ էին: Ու հիմա՝ ամիսներ անց, ռուս ընկերոջ հետ եղած խոսակցութիւնն իմանալէն ետք կը հասկընամ, թէ ինչի ինքն կուզեր  հէնց օգոստոսի զորակոչով երթալ բանակ»:

Գագիկը բարձրահասակ էր՝ 1,85 մ հասակ ուներ, կը զբաղուեր բռնցքամարտով, կը մասնակցեր «Մարտեր առանց կանօններու» մենամարտերը: Դաջուածքներու մասնագէտ էր: Մայրը տղան կը նկարագրէ որպէս նպատակասլաց, անվախ, որոշումներ կայացնող, համառ եւ արդարութեան համար պայքարողի: Կըսէ, որ պատերազմի առաջին օրուընէ  եղեր է առաջնագիծը: Գագիկը խօսեր է մօր հետ սեպտեմբեր 28-ին, յայտներ, որ առաջնագիծն է: Լուսինէն հարցուցեր է, թէ ինչ զէնքով են կը կռուին, տղան կատակեր է՝ у меня игрушка автомат: Ետք զանգեր է հոկտեմբեր 2-ին ու յայտներ, որ զենքը փոխեր են:

«Իրենց գտեր էին ռազմական ոստիկանութեան միջոցով, քանի որ Գագիկս զանգեր էր այդ համակարգը մեր ծանօթը, վերջինս ալ զանգեց ինձի, էդպէս եմ իմացեր, որ տղաս ու իր ընկերները կորած են Ջաբրայիլի անտառները: Ետք Ստեփանակերտի ռազմական ոստիկանութիւն էին զանգեր, ետք Յադրութ, էդպէս գնացեր, իրանց գտեր էին, բայց տարեր, ծեծեր էին: Գագիկս, որ զանգեց, ըսեց՝ у меня большая шишка на голове, но я на них не обижаюсь, самое главное-мы спасены: Ետք էդ փրկուածներով լուսանկարուեր  էին: Հոկտեմբեր 10-ին հրադադար էին յայտարարեր, բայց թշնամին անմիջապէս խախտեց: Էդ ժամանակ թուրք վարձկանները լցուեր էին Յադրութի զորամաս, տղաքը չգիտեմ ինչ հրաշքով էին փրկուերլ, որովյետեւ զորամասը տրաքցուցեր էին թուրքերը: Մենք ծնողներով գտեր էինք հրամանատարը ու կը հարցնէինք՝ ու՞ր են մեր զաւակները, ինքը, գժուած, գլուխը պատերը խփելով, կըսեր՝ ինձմէ զաւակ չուզեք, աչքիս առաջ սաղ օդ են ելեր, տրաքցուցեր են»:

Լուրը, որ Գագիկն ու ընկերները զոհուեր են զորամասը, հերքուեր է տղայէն ստացած զանգով: Տղան մայրը յայտներ է, որ ընկերներով պատսպարուած են եկեղեցու նկուղը, զէնք ունեն, սակայն իրենց հետ կան ծանր վիրաւորներ, եւ չգիտեն ինչպէս դուրս գան տարածքէն, որն արդեն թշնամու վերայսկողութեան տակ է: Դա եղեր է Գագիկէն ստացած վերջին հեռախոսազանգը:

 Որոնումներու ընթացքը հարազատները փորձեր են հանդիպիլ Գագիկը ճանաչող վիրաւոր ծառայակիցները: Վերջիններս պնդեր են, որ Գագիկը ողջ է, անգամ վիրաւոր չէ, սակայն չգիտեն, թէ կոնկրետ որտեղ է նա: Լուսինէն կըսէ, որ այդ կարճ ժամանակամիջոցը շատերն են հասուցեր անոր ճանչընալ, ու բոլորը խոսելիս կը նշէին՝ Ռուսաստանէ եկած դաջուածքներով տղան: Գագիկս դաջուածքներու սիրահար էր, իր մարմինը շատ հետաքրքիր, չկրկնուող դաջուածքներ կային: Կրծքավանդակի մասը մեծ դաջուածք ուներ՝ հայերէն գրած էր «Միայն Աստուած ինձի կը դատէ»: Հետագայիս, երբ տղայիս խոշտանգուած դին  հասաւ հարազատները, մարմինի վրայ դանակի յարուածներ կային, ու յատկապէս խոցեր էին Աստուած բառը։

Որոնումներն անարդիւնք էին, եւ Գագիկ Մկրտչեանի անունը կը յայտնուի  անհետ կորածներու ցուցակը: Դեկտեմբեր 19-ի լոյս 20-ի գիշերը Լուսինէն համացանցը կը տեսնէ տղային նկարը: Անծանոթ օգտատերը, որը տարածեր էր այն, գրեր էր, թէ գերեւարուածներու նոր տեսանիւթ է յայտնուեր, սակայն այն չի դնէր, քանի որ բռնութեան տեսարաններ կան, առաջարկեր է մարդկանց, ովքեր կը ճանչնան լուսանկարին տղան գրեն զինքը, ինքը կուղարկէ տեսանիւթը: Լուսինէն կապ կը հաստատէ օգտատիրոջ հետ, կուղարկէ տղայէն եւս քանի մը լուսանկար եւ կը ստանար տեսանիւթը, որով կապացուցուեր, որ Գագիկը գերի է ընկեր: Բացի Գագիկէն, տեսանիւթում եւս մէկ գերեւարուած է եղեր քաղաքացիական հագուստով:

«Զինքը բռներ էին ոչ թե ազերները, այլ թուրք վարձկանները,- կըսէ Լուսինէն,-դաժանաբար կը ծեծէին, բայց ինքը մինչեւ վերջ կըսեր, որ Ղարաբաղը конкретно Армения и точка: Նոյնիսկ քացով բերանը կը խփեն ու կը հարցնեն՝ լա՞վ է, որ չես ըսեր մեր ուզածը, Գագիկը նորէն հայերէն կը կրկնէ, որ Ղարաբաղը Հայաստան է ու վերջ,- Լուսինէն չի առաջարկեր, իմ համարձակութիւնս ալ չի հերիքէ նայելու տեսանիւթը:

Ըստ մամուլէն ստացած տեղեկութեան՝ Գագիկը գերեւարուեր է դեկտեմբեր 6-ին, Յադրութի Տեաք գիւղէն: Դեկտեմբեր 3-ին լուրերով կը յայտնեին, որ Յադրութի գիւղերէն մէկը կրակոցներ են լսուեր, զինւորներ կան ողջ մնացած, որ կը պայքարեն են իրենց կեանքի համար, բանէն պարզուեց, որ Գագիկենք են եղեր, բայց ոչ մէկ չգնաց էդ տղաքը փրկելու: Կը ստացուի, որ զաւակները գերեւարուեր են զէնք չունենալու եւ անտարբերութեան  պատճառաւ: 

2020թ.-ի դեկտեմբերէն մինչեւ 2021թ.-ի ապրիլ ամիսը Լուսինէն չի յաջողուեր  տղայի ողջ ըլլալու որեւէ ապացոյց ստանալ: Տղայի անհետանալէն վեց ամիս անց մայրը կը ստանար անոր խոշտանգուած դին: «Ապրիլ սկզբներն էր, երբ Բաքուէն գերիներու յետեւէն գնացած ինքնաթիռը դատարկ եկաւ, այսինքն տարածուեց լուր, որ սպանուած գերիներ են բերեր, բայց պաշտօնական յայտնեցին, թէ գացեր, դատարկ է եկեր: Մենք խառնուեցանք իրար, նորէն ահազանգեցինք ու ապրիլ 19-ին յայտնաբերեցինք Գագիկիս դին Մխիթար Հերացի»:

Մայրն անձամբ է գացեր ճանչընալու որդու մարմինը: Կըսէ, որ տղան դաժանաբար խոշտանգուած է եղեր։

Գագիկը եղեր է գլխատուած: Մայրը դիահերձող բժիշկը  հարցուցեր է, արդեո՞ք տղայի ներքին օրգանները տեղն են եւ ստացեր բացասական պատասխան: Մոր համար տղայի մարմինը գտնելէն ետք անպատասխան հարցերն աւելի են շատըցեր: Կըսէ, որ առանց այդ ալ իրարամերժ տեղեկութիւնները աւելացեր են տեղի պատասխանատուներու կողմէն  տրուող պարզաբանումները:

Western Armenia tv-ի լրագրող-վերլուծաբան ՝ Աշխէն Վիրաբեան