2020թ․-ի նոյեմբեր 7-ին՝ ժամը 12-ի սահմանները, Շուշիի մատոյցները Բաքուի զինուած ուժերը խոցեր են «ՈւԱԶ» մակնիշի, ինկասացիայի զրահապատ ինքնաշարժ: Ինքնաշարժին մէջ չորս զինւորական է եղեր,որոնցմէ մէկը Արցախի Պաշտպանութեան բանակի հրամանատարի տեղակալ, գնդապետ Յովհաննէս Աւագեանն էր։ Գնդապետ Յովհաննէս Աւագեանը Արցախի Պաշտպանութեան բանակի հրամանատարի տեղակալ էր նշանակուեր 2020թ․-ի յուլիս 4-ին: Նա սեպտեմբեր 27-ին սկսուած 44-օրեա պատերազմի առաջին օրուընէ տարբեր առաջադրանքներով եղեր է ռազմաճակատի թեժ կետերը՝ Մատաղիս, Մարտակերտ, Ջրական, Յադրութ, Մարտունի, Շուշի: Յովհաննէս Աւագեանը յետմահու արժանացեր է Արցախին հերոսի կոչման։
Յովհաննէս Աւագեանի գործառոյթն էր պատերազմին օրերը զորքերը դիմաւորիլ, միացնիլ, տեղավորիլը։ Սեպտեմբեր 27-ին, Մատաղիսի զորամաս են եղեր, ետք Թալիշ՝ 2 օր։ Թալիշը գրաւելէն ետք հետ են եկեր Մատաղիս, այնույետեւ՝ գացեր Յադրութ։ Հադրութ՝ Թութակները, հրամանատարի տեղակալը միացեր է եւ ամբողջ ընթացքը ուղեկցեր է ինժեներական ծառայութեան սպա, կապիտան Նէլսոն Բալաեանը։ Այնտեղ մեր մեքենան վնասուեր է գնդակոծութենէ: Երբ արդեն Բաքուի զորքերը վերցուցեր էին Յադրութ քաղաքը, Աւագեանը գնաց Ստեփանակերտ, որտեղ անոր տրամադրեցին ինկասացիայի «ՈւԱԶ» զրահապատ մեքենա։ Հոկտեմբեր 28-ին Ստեփանակերտ Յովհաննէս Աւագեանին հանձնարարեցին Գանձասարի ճամփայէն ՀՀ ոստիկանական զորքերը դիմաւորեր եւ տաներ Քարին Տակ։ Էդտեղէն անոնք կը գնան Կարմիր գիւղ: Վարորդի խօսքով՝ Յովհաննէս Աւագեանը նոյեմբեր 5-ին Կարմիր գիւղը կապի միջոցներով կը տեղեկացնեն, որ նոյն օրը ադրբեջանական խումբ մը՝ բանտի տակի ճանապարհով, ներթափանցեր է Շուշի։ Հրամանատարի տեղակալը՝ Աւագեանը, գլխաւոր շտաբէն յանձնարարութիւն կը ստանար դիմաւորեր նոյեմբեր 5-ի լոյս 6-ի առաւոտեան՝ ժամը 4։30, «Մազի կամուրջ» կոչուող տեղամասը 6-րդ պաշտպանական շրջանէն երկու վաշտի եւ միացնիլ Շուշիի մերձակայքը գտնուող Թաթուլ Հայրապետեանի հրամանատարութեամբ տանկային բրիգադան՝ Շուշի համատեղ գործողութիւն իրականացնելու համար:
Յարձակումը պետք է ըլլար երկու ուղղութեամբ: Խումբը մը տանկերու յետեւէնպետք է շարժուեր դեպի Շուշի, միւս խումբը, Շուշիի մուտքի գազալցակայանէն ճանապարհը մաքրելով թշնամու ստորաբաժանումներէն, պետք է յասներ Քարին Տակի խաչմերուկ: Վաշտերը թողնելով նշուած վայրը՝ Աւագեանը կը վերադառնար Ստեփանակերտ։ Գլխաւոր շտաբ ներկայանալէն ետք՝ նոյն օրը, իրեն՝ վարորդին եւ ինժեներական ծառայութեան սպա, կապիտան Նէլսոն Բալայանը Յովհաննէս Աւագեանն կըսէ, որ Հոսպիտալի շտապօգնութեան մեքենայի հետ պետք է գնան Շուշիի ճանապարհէն վիրաւորներ հանելու։ Յովհաննէս Աւագեանի վարորդ Յարութիւն Բաբաեանը կը պատմէ, որ հասնելով տանկի յուշարձանին քով՝ սկսուեր է գնդակոծութիւն:
«Տանկին քով մեր զորքերն էին, յակառակորդը ձախէն՝ Շուշիի բանտի քովէն, կը կրակէր։ Աւագեանը կարգադրեց՝ իջնիմ ինքնաշարժէն, Շտապօգնութեան ինքնաշարժին հետ սպասեմ, երբ կանչի, Շտապօգնութեան մեքենայով առաջանանք: Ինքը՝ ինկասացիայի «ՈւԱԶ»-ով, ղեկը՝ Նէլսոն Բալաեանը, առաջ գացին: 15 րոպե անց «ՈւԱԶ»–ը հետ եկավ, դիմապակին արդեն խոցված, մեքենայի տարբեր հատվածնրում՝ կրակայերթի յետքեր, յետեւի անիւն ալ կը թողէր։ Ռուպէն Հայրապետեանի տունէն էին կրակեր, վիրաւորներ յանելէն։ Աւագեանը ըսաւ՝ անիւը փոխի, ես պահեստային անիւը հանեցա, փոխեցի, Նէլսոնն ալ նստեց սկոռու ինքնաշարժին մէջ եւ գացին վիրաւոր հանելու։ Անիւը կը փոխեմ, կըսեմ՝ ալ պահեստային անիւ չունինք, դիմապակին ալ ջարդուած է, եկեք, իջնինք քաղաքը `Ստեփանակերտը։ Ըսաւ՝ դուն չես որոշողը, հեսա որ Շտապօգնութիւնը գա, դուն իր հետ կիջնիս Ստեփանակերտ»,- կը պատմէ Յարութիւն Բաբաեանը։
Վարորդը Ստեփանակերտ ճանապարհելէն ետք Աւագեանը, կապիտան Նէլսոն Բալաեանի հետ ինկասացիայի «ՈւԱԶ»-ով կը շարունակուի ճանապարհէն վիրաւորներ յանիլ՝ հասուցելով տանկի յուշարձանի քով կանգնած Շտապօգնութեան մեքենաները։
Կեսօրէն ետք Յովհաննէս Աւագեանը ինկասացիայի «ՈւԱԶ»-ով կը մտնէ Շուշի՝ քաղաքի մէջ: Այդ դրուագի մասին կը պատմէ Արսէն Յարութիւնեանը: Նա այդ ժամանակ Դրմբոնի դեսանտագրոհային գումարտակի թիկունքին պետն էր:
«Մեր խնդիրը, նոյեմբեր 6-ը որ եկեր ենք «Մազի կամուրջի» քով, պետք է ըլլար յետեւեալը՝ երկու տանկ պետք է գար: Տանկի մը յետեւէն ՊԲ յատուկ ջոկատայինները պետք է մտնեին Շուշի ու գային միանային Շուշի-Քարին Տակ խաչմերուկը մեր զորքը, իսկ մենք` դեսանտագրոհայիններու գումարտակի զինւորներով, միւս տանկի յետեւէն ներքեւի ճանապարհով պետք է գնայինք, միանայինք իրենց։
Մէկ տանկը եկաւ, յատուկ ջոկատայինների խումբը, տանկի յետեւէն առաջացաւ դէպի ձախ՝ Շուշի քաղաքին գլխաւոր մուտքով, թշնամիին կրակայերթերու միջով կրցան առաջ գնալ:
Նոյեմբեր 6-ին՝ ժամը 16։00-ի կողմերը, «Մազի կամուրջ»-ի մոտ հանդիպեցա հրամանատարի տեղակալ Աւագեանը, նա կը դիմաւորէր 60-70 հոգանոց ԵԿՄ-ի խումբը, որն Խնուշինակէն ուղեկցեր, բերեր էր 212 ԶՄ-ի նախկին հրամանատար պահեստազորի գնդապետ Մանուէլ Գրիգորեանը։
ՊԲ hրամանատար Միքայէլ Արզումանեանը Աւագեանը կապով տեղեկացուցեր է, որ Շուշի մտած մօտ 20 հոգանոց ՊԲ սպեցնազի խումբը Շուշիին մզկիթը շրջափակման մէջ է յայտնուեր, պետք է գնալ փոխօգնութեան։ Նախարարի տեղակալը կորոշէ զրահապատ ինկասացիայի ինքնաշարժով մտնիլ Շուշի: Հինգ հոգով՝ ինքնաշարժը կը վարէր Նէլսոն Բալաեանը, Յովհաննէս Աւագեանը նստած էր դիմացը, յետեւը նստած էինք ես, Մանուէլ Գրիգորեանը, Դեսանտագրոհային գումարտակի այդ պահին հրամանատար Գեւորգ Դանիելեանը:
Մտեր ենք Շուշի, ճանապարհին մեքենան ինտենսիւ կը գնդակոծուէր: Հասանք մզկիթի դիմացի շէնքին քով,մեքենայէն իջանք, մտանք շէնք: Մեր սպեցնազի խումբին հետ կապ չըլլար յաստատիլ։ Կապուեցանք ՊԲ հրամանատարին հետ, իմցանք, որ սպեցնազը մզկիթը չէ արդեն, կրցեր են դուրս գալ քաղաքէն դէպի Քարին Տակի խաչմերուկ։ Մենք ալ դուրս եկանք շէնքէն: Մեր «ՈւԱԶ»-ի բոլոր անիւները ծակուած էին, նստեցանք մեքենան եւ այդպէս, մի կերպ կրցանք Ղազանչեցոց եկեղեցու մոտով յասնիլ Քարին Տակի խաչմերուկ»,- կը պատմէ Յարութիւնեանը։
Նոյեմբեր 6-ին՝ ժամը 17։00-ն, ինկասացիայի ինքնաշարժը Քարին Տակի խաչմերուկն է եղեր, Յովհաննէս Աւագեանը, կապիտան Բալաեանը մնացեր են ինքնաշարժին քով, մնացածները գացեր են իրենց ստորաբաժանումներու քով
Արսէն Յարութիւնեանի վկայութեամբ՝ Քարին Տակի խաչմերուկը կէդրրօնացած են եղեր տարբեր ստորաբաժանումներ՝ Դրմբոնի դեսանտագրոհային գումարտակէն 20 հոգի, Եղնիկներէն, Ստեփանակերտի ՊՇ-ի (ՑՈՐ-ի) հակատանկայինները, Տանկային բրիգադի յետախուզական դասակը, առաջին ՊՇ-ի (Յադրութի) 5-րդ գումարտակէն 60-70 հոգի։
ՊԲ հրամանատարի տեղակալ Յովհաննէս Աւագեանը, կապիտան Նէլսոն Բալաեանի հետ գիշերը մացեր են ինքնաշարժին քով Խաչմերուկը ամբողջ գիշեր գնդակոծուեր եւ հրետակոծուեր է, զոհեր եւ վիրաւորներ են եղեր։ Նոյեմբեր 7-ի առաւօտը կրակի ինտեսիւութիւնը մեծացեր է, թշնամու կողմէն դիտարկուող մաս է եղեր, որտեղ եղեր են վիրաւորներ, Աւագեանը, Նէլսոնի հետ իրենց ինքնաշարժով այդտեղէն վիրաւորներ է դուրս բերեր դեպի չդիտարկուող մաս, որտեղ Շտապօգնութեան ինքնաշարժն է կանգնած եղեր։
Կապիտան Նէլսոն Բալաեանի, աւագ լէյտենանտ Անդրէյ Մելքումեանի, կապիտան Մխիթար Մելքումեանի եւ Արցախի Պաշտպանութեան բանակի հրամանատարի տեղակալ, գնդապետ Յովհաննէս Աւագեանի աճիւնները յնարաւոր է եղեր դուրս բերիլ 2020թ․ նոյեմբեր 9-ի զինադադարէն ետք միայն՝ նոյեմբեր 13-ը։