Բուենոս Այրես, 30 սեպտեմբեր, 2023թ
ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՍՈՒՏ
Այս պահին Արցախի, որն Արեւմուտքը յայտնի է իբրեւ Լեռնային Ղարաբաղ, բնիկ ժողովուրդը, ով աւելի քան 8000 տարի կապրի այս տարածքին վրայ եւ հայ են, ստիպուած են լքիլ իրենց հողերը, իրենց տուները, իրենց հաստատութիւնները՝ փորձելով խուսափիլ մահէն՝ Բաքուի կողմէն սանձազերծուած ցեղասպանութեան յետեւանքով եւ հուսահատորեն գաղթիլ Հայաստանի Հանրապետութիւն կամ ով գիտէ ուր՝ «քաղաքակիրթ» աշխարհին հայացքի ներքոյ, որը, որպէս շոուի հանդիսատէս, կը դիտէ, թէ ինչպէս է ինքնիշխան եւ բնիկ ժողովուրդը բիրտ ուժիկը ենթարկուի աշխարհաքաղաքական մեծ տերութիւններու թողտւութեամբ, որոնք հանուն փողի եւ իշխանութեան մանր շահերու կը մնան անյաղորդ՝ դավաճանելով իբրեւ ժողովուրդ բնորոշուող անփոփոխ սկզբունքները ու արժեքները։
Յանուն փողի եւ աշխարհաքաղաքական դիրքաւորման՝ իրենց առաքինի ու յզոր համարող այս կարեւոր երկրները, որոնք աշխարհն կառաջնորդեն եղբայրութեան դրոշին ներքոյ, բովանդակալից ու վեհաշուք ելոյթներ կունենան, իրենց մատուցելով բարի, արդեն դավաճաներ են հայ ժողովուրդը անցեալ դարի 20-ականներու սկզբները՝ աջակցելով ի վնաս մեզի, Թուրքիոյ նման ռազմատենչ, պարտուած ու բարբարոս թշնամին, չնայած այն հանգամանքը, որ մեզի հետ կողք կողքի կռուած աւելի քան 500.000 զոհուածներ կը յամագործակցէին Հայաստանին հետ։
ԽՍՀՄ Կենտկոմի կողմէն պարտադրուած այս վարչակազմը կերաշխաւորէր, որ ադրբեջանցիները Նախիջեւան իրականացնեին էթնիկ զտումներ, կոտորեին անոր բնիկ եւ հազարամեա հայ բնակիչները, ստիպեին փրկուիլ անոնց, ովքեր կարողացեր էին փախչիլ եւ, բացի այդ, զգուշօրէն ոչնչացնիլ մեր սիրելի տարածքներու հազարամեա հայկական մշակութային մնացորդները։
Արեւմտեան Հայաստանի Հանրապետութիւնը, որպէս միջազգային իրաւունքի սուբյեկտ ճանաչուած պետութեան իրաւայաջորդ պետութիւն, դէմ է ՄԱԿ-ը Բաքուի եւ Թուրքիոյ այս կեղծ յայտարարութիւնները՝ հռչակելով բնիկ հայերու ձայնը, պաշտպանելով անոնց ինքնորոշման իրաւունքը եւ. Ժնեւ գտնուող ՄԱԿ-ի Մարդու իրաւունքներու խորհրդում պահանջելով վերադարձնիլ այս պետութիւններու կողմէն իւրացուած մեր հողերը:
Բայց «քաղաքակիրթ» աշխարհը, որը պետք է մեղադրեր Թուրքիոն իբրեւ 20-րդ դարին առաջին ցեղասպանութիւն հայ ժողովուրդի նկատմամբ իրականացնողի, եւ որը պետք է կանգներ հայ ժողովուրդին քովը, որպէսզի վերականգներ Արեւմտեան Հայաստանի Հանրապետութիւնը իր հազարամեա հնութեամբ եւ աւելի քան 8000 տարվա պատմութիւն ունեցող պապենական հողերով, այսօր, ցաւոք, մեղսակից է Ալիեւի եւ Էրդողանի բռնապետութեանը՝ այդ մեղսակցութենէ յուսալքուած, համեստ ու խիզախ ժողովուրդի յաշուին։
Մենք՝ հայերս, երբեք չենք դադարի արդարութիւն պահանջիլ եւ փնտրիլ այն, ինչ իրաւամբ մերն է միջազգային իրաւունքով հայկական ճանաչուած եւ Թուրքիոյ ու Բաքուի կողմէն իւրացուած հազարամեա մեր իւրաքանչիւր գաւառին համար։
Այսօր բոլորը կարծես կը տոնեն ինքնիշխան եւ խիզախ ժողովուրդի տխուր եւ ողբալի զանգուածային գաղթը, որը ստիպուած է պղծեր զինքը՝ գոյատեւելու համար:
Բայց մենք կը զգուշացնենք Բաքուն, Թուրքիոն եւ աշխարհաքաղաքական ուժերը, որ պատմութեան մէջ նման կարճաժամկետ յաղթանակները ոչ թէ կանօն են, այլ բացառութիւն։ Մենք՝ հայերս, ըստ Դոստոեւսկու, դեռեւս նուաստացած ու վիրաւորուած ժողովուրդ ենք, բայց մենք արդեն զոհի դեր չենք խաղար։ Ցանկըցած պահի ժողովուրդի միջէն կրնան յայտնուիլ հայրենասէրներ, ովքեր կշտկեն իրավիճակը, ինչպէս արդեն եղեր է պատմութեան մէջ, եւ որպէս պատմական նախադեպ ես մէջ կը բերեմ «Նէմէսիս» գործողութեան արդարացի գործողութիւնները, որուն վերջերս յուշարձան կանգնեցուեց Երեւան․
Արցախը, Նախիջեւանը եւ մեր ամբողջ արեւմտահայ հողերը պետք է ազատագրուին եւ վերադարձուին Հայաստանին։
Դադարեցէ՛ք ստիլ։
Արցախը չի եղեր եւ չի հանդիսանար Բաքուի տարածքային ամբողջականութեան մաս.
Արցախը Հայաստան է.
Եւ թէեւ Արցախը, ինչպէս եւ բոլոր հայերը, ովքեր կը գտնուին ըսպէս կոչուած Արցախը իրաւաբանորեն կը պատկանէ Արեւմտեան Հայաստանի Հանրապետութեանը, եւ անոր ժողովուրդը արդարութիւն պահանջող աշխարհի բոլոր հայերու հետ միասին կվերադառնա իր հողերը։
Դոկտոր Վիլեամ Ա. Կարամանեան
Արգենտինիոյ Հանրապետութեան մէջ Արեւմտեան Հայաստանի Հանրապետութեան գլխաւոր հիւպատոս: