Արեւմտեան Հայաստանի հայերուն հարցը ուսումնասիրելիս, արժեքաւոր փաստեր կարելի է յամարիլ 1914-1920 թուականներուն Վրաստան լոյս տեսած քանի մը պարբերականներու յօդուածները: Վրացի լրագրողներն ու հրապարակախօսները յօդուածներու յաղորդագրութիւններու մէջ համերաշխութիւն, կարեկցանք ու համընդհանուր ցավակցութիւն կ՚արտայայտեն հայ ժողովուրդը, թեեւ սիրտ շոյող արտայայտութիւններէն բացի, կը յանդիպեն նաեւ այլ տրամադրութիւններ:Ըսպէս՝ «Կլդե» հանդեսը, նշելով, թէ «Լիովին համոզուած պետք է ըլլան իրենց հայրենիքէն տեղահանուած, տունուտեղ կորցրած հայերը, որ մենք լավ կը հասկընանք անոնց ծանր վիճակը, հոգով, սրտով կը կարեկցենք…»:
«ՍԱԽԱԼԽՈ ԳԱԶԵԹԻ»-ն 1914 թուականի ՝ հունվար 10-ի համարին մէջ լոյս տեսած
«Հայերու կեւանքը Արեւմտեան Հայաստանին մէջ» յօդուածը կը գրէ, որ բարեփոխումներու գործը կրկին անորոշ է: Օսմանեամ կառավարութիւնը կը շարունակէ երկակի քաղաքականութիւն վարիլ, կըսեն՝ որոշ գավառներ խառնակութիւններ են սկսուեր:
Արդեն փետրվարի մէկը «ՍԱԽԱԼԽՈ ԳԱԶԵԹԻ»-ն կը գրէ, որ Հայերը չեն մասնակցի խորհրդարանական ընտրութիւններուն: Հայ կուսակցականները օսմանեան կառավարութենէ կը պահանջեն բարեփոխումներ։ Միայն ատկէ ետք,- կ՚ըսեն անոնք,- կվերսկսենք բանակցութիւնները եւ կմասնակցենք ընտրութիւններուն: Այս ֆոնին Պոլսի օսմանական թերթերը սադրիչ յօդուածներ են տպագրեր, որոնք աւելի կալեկոծեն ժողովուրդը: Քրդերը թռուցիկներ կը տարածեն եւ բոլորը կոչ կընեն զինուիլ: «ՍԱԽԱԼԽՈ ԳԱԶԵԹԻ»-ն կը գրէ, որ իրենց Պոլսին աղբիւրները կը տեղեկացնեն, որ քրիստոնեա վաճառականներու դէմ բոյկոտն կուժեղնա: Անոնց ապրանքին վրայ նոյնիսկ նավթ կը լցնեն։ Այդ պատճառաւ հոյն եւ հայ վաճառականները նպատակադրուեր են չեղեալ համարիլ Եվրոպային գործարանատերերու հետ կնքած պայմանագիրները: Անոնց կարծիքով` օսմանցիները կը ցանկընան, որ քրիստոնեաները հեռընան Օսմանեան Կայսրութենէ: Պոլսին մէջ Ջեմալ փաշան ռազմածովային նախարար է նշանակուեր:
Հայոց պատրիարքը Բայազետի եպիսկոպոսէն ստացեր է յետեւեալ տեղեկագրութիւնը. «Քաղաքէն քանի մը ժամուա հեռաւորութեան վրայ թեժ մարտեր կընթանան: Կառավարական ջոկատին մէջ ընդամէնը 240 զինւոր է: Քուրդերը լավ զինուած են, անոնք նոյնիսկ գնդացիրներ ունին: Քաղաքը խառնաշփոթ է: Քրիստոնեա բնակիչները փակուեր են եկեղեցիներու մէջ: Փրկէ՛ք մեզի»: Իրավիճակին բարդութիւնը կըզգա նաեւ կառավարութիւնը: Նա հանդես է եկեր պաշտօնական յայտարարութեամբ, որտեղ ըսուած է, թե քուրդերու շարժումը ուղղուած է կառավարութեան եւ քրիստոնեաներու դէմ:
Ինչպէս կը տեսնենք յօդուածներու մէջ թուրքական կառավարութիւնը ոչ միայն կը յրաժարուի բարեփոխումներ իրականացնիլ Արեւմտեան Հայաստան, այլեւ պետական մակարդակով թշնամանք կը սերմանէ հայ բնակչութեան հանդէպ։