Կտուցը Վանա լճի չորս կղզիներէն է։ Ատոնք հիմա անմարդաբնակ են։Ուրարտուի հայկական թագաւորութեան (մ.թ.ա. առաջին հազարամեակ) ժամանակաշրջանի Վանա լճի ջրի մակարդակը գլոբալ տաքացման պատճառաւ նուազեր է ու պարզուեր է, որ լճի հատակին ճանապարհ կա։ Ջուրէն դուրս եկած ճանապարհը վերջերս է յայտնաբերուեր ու անմիջապէս գրաւեր է Չավուշօղլուի թիմին ուշադրութիւնը։
Ոչ թէ՝ Թուրքական կառավարութեան արտգործնախարարի, այլ Ռաֆեթ Չավուշօղլուի, որը բռնազաւթուած Արեւմտեան Հայաստանի Յուզյունջյու Յըլ համալսարանի հնագիտութեան գիտնական է։ Նա պեղումներով զբաղուող խումբին ղեկավարն է։
Ի՞նչ կը ներկայացնէ իրմէ «լոյս աշխարհ եկած» ճանապարհը եւ ուր այն կը տանէ: Ատ ճանապարհին մօտ մէկ կիլոմետր յատուած է, որը կը կապէ ափը կղզիին հետ, որու վրայ Ուրարտուին ժամանակ կառուցուած ամրոցներ, ինչպէս նաեւ միջնադարը յայտնուած բնակավայրեր են եղեր։
Ճանապարհը կառքի լայնութիւն ուներ, յետեւաբար, միակողմանի էր, հարթեցուեր է տարբեր չափերու քարով, որոնցմէ մնացեր են միայն խոշորները։ Ցամաքային ճանապարհին նպատակն էր թերակղզիի վերածուած կղզիին սնունդ ու առաջին անհրաժեշտութեան իրեր հասցնիլ, ինչպէս նաեւ մարդոց տեղափոխիլ:
Թուրքերէն կղզին Չարպանակ կը կոչուի, հայերէն՝ Կտուց։ Կտուցը լճի միակ կղզին չէ, կան եւս երեքը: Կղզիներն այժմ անմարդաբնակ են։ Իսկ Կտուցի կարեւոր նշանակութիւնն այն է, որ հոն հայկական վանք է եղեր։ Անոր ավերակները մինչ օրս պահպանուեր են։
Երեկ ՝ Արեւելեան Հայաստան գործող օնլաին պարբերականներ(Էռմենիստան Հաբառը, Առավոտը) տեսանիւթ տարածեցին յետեւեալ վերնագիրով՝ Վանա լճին Կտուց կղզու մօտակայքը ջրի տակ անցած հնագոյն ճանապարհը։
Western Armenia Tv-ին կը տեղեկացնէ, որ տեսանիւթը չորս տարուա վաղեմութիւն ունէ։
Յիշեցունք, որ ժամանակին ընթացքը, ինչպէս արդեն գիտենք, Կտուց կղզի տանող ճանապարհը ջրի տակ է յայտնուեր, սակայն լճի ծանծաղացման ժամանակ այն տեսանելի է դարձեր, ուստի, հնագէտները գիտեին ատոր գոյութեան մասին: Ճանապարհը մանրամասն ուսումնասիրելու յնարաւորութիւնը միայն հիմա է ստեղծուեր, այն բանէն ետք, երբ 2019-2021 թոպականներուն տարածաշրջանը երաշտ եղապ, ու լիճը սկսեց ծանծաղիլ: Տրամաբանական կըլլար ենթադրիլ, որ թուրքական կողմը կրնար հայ հնագէտներուն ալ առաջարկել մասնակցիլ հետազոտութիւններուն, սակայն նման յրաւեր չի եղեր։