Փարիզը չի թաքցներ տարածաշրջանի մէջ Անկարայի աշխոյժ քաղաքականութեան հանդէպ իր նախանձը, որը բոլորին կստիպէ պտտուիլ իր շուրջ: Բայց Թուրքիայի համար վտանգն այն է, որ Ֆրանսիայի վարած քաղաքականութիւնը կարող է առաջ բերել Մեծ Մերձաւոր Արեւելքի մէջ պետական ​​սահմանները վերանայելու խնդիր, եւ քիւրտերը կարող են դառնալ նոր դիւանագիտական ​​խաղի հերթական գլուխկոտրուկը:

Անկարան շատ յոյս ուներ, որ կը հրաւիրուի մասնակցելու Աթենքի ֆորումին, որուն հրաւիրուած էր Կիպրոսը, Ֆրանսիան, Եգիպտոսը, Սաուտեան Արապիան, Պահրեյնը եւ Արաբական Միացեալ Էմիրութիւնները: Աւելին, ավելի շուտ ան  կոչ կ՛ընէր հրաւիրել միջազգային գիտաժողով Արեւելեան Միջերկրական ծովի ճգնաժամէն ելք գտնելու համար:

Սկիզբը ամեն ինչ լաւ էր: Հունուարի 25-ին, գրեթէ հինգամեայ ընդմիջումէն ետք Յունաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ վերսկսուեցաւ այսպէս կոչուած նախնական շփումները: Բանակցութիւններու իրական բովանդակութիւնը պաշտօնապէս չէ բացայայտուած, սակայն յունական կողմը  կը պնդէ, որ կը քննարկէ միայն ծովային գոտիներու սահմանազատման հարցը: Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը նամակ  ուղարկեր է իր թուրք գործընկեր Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանին եւ առաջարկեր է պահպանել «կառուցողական երկխօսութիւնը»: Բացի այդ, մարտին, ՄԱԿ-ի նախաձեռնութեամբ, նախատեսուած է ոչ պաշտօնական շփումներ անցկացնել Կիպրոսի խնդիրի վերաբերեալ: Եւ հանկարծ խափանում.

Անոնք որոշեցին դուրս թողել Թուրքիան, չնայած սուր խնդիրները լուծելու ջանքերը համակարգելու նախադրեալները կարծես կը ձեւաւորէին: Փոխարենը անոնք ընդունեցին թեզը «դատապարտել Թուրքիայի ապօրինի գործողութիւնները Արեւելեան Միջերկրական ծովին, որոնք կը խաթարեն տարածաշրջանի մէջ խաղաղութիւնն ու անվտանգութիւնը»: Ըստ թուրքական որոշ աղբիւրներու, Ուաշինգտոնը միջամտեր է իրադարձութիւններու ընթացքին ՝ «փորձելով կանխել Անկարային ԵՄ-էն կառչելը Թուրքիայի արտաքին քաղաքական նոր զօրավարժութիւններուն ՝ արգելափակելով այն դրական օրակարգը, որը Պրիւսելը կը փորձէ ստեղծել Թուրքիայի հետ»:

Հետեւաբար, Աթենքի մէջ հանդիպումը կազմակերպուած էր աւելի շուտ ՝ ամերիկեան նոր վարչակազմի հետ փոխգործակցութիւն սկսելու համար: Պատահական չէ, գրած է թուրքական Daily Sabah- ը, որ Անկարան կը մեղադրէ Յունաստանին ու Ֆրանսիային, ինչպէս նաեւ Պարսից ծոցի որոշ երկրներուն «հակաթուրքական դաշինք ստեղծելու» մէջ: Եթե ​​այո, ապա ո՞վ կարող է խաղալ անոր գլխաւոր դերերը:Դժուար թէ այս Հունաստանն է, որը չունի անհրաժեշտ ռեսուրսներ աշխարհաքաղաքական լայն շրջանակով տարածաշրջանային քաղաքականութիւն վարելու համար: Ակնյայտ է, որ Ֆրանսիան առաջնագիծ է, ըստ Le Figaro- ի, «պատրաստ է ամբողջովին փրկել Եւրոպայի պատիւը, չնայած որ մինչեւ վերջերս ան ռազմավարական հավակնութիւններ չուներ Մերձաւոր Արեւելքի մէջ եւ դուրս կը մղուէր ամերիկեան շահերէն»: Միայն համեմատաբար վերջերս, երբ աշխարհի այս տարածաշրջանին մէջ ԱՄՆ ազդեցութեան թուլացումը ակնյայտ դարձաւ բոլորի համար, Փարիզի մէջ մարդիկ սկսեցան յիշել տարածաշրջանի մէջ ֆրանսիացիներու ներկայութեան հարուստ պատմութիւնը. Նապոլեոն Բոնապարտի եգիպտական ​​արշաւը (1798 – 1801), 19-րդ դարին գաղութային մրցակցութիւնը, սեփական մանդատային տարածքները ՝ 1920-1930-ական թուականներուն:

1956-ի Սուեզի ճգնաժամէն ետք Փարիզը ստիպուած եղաւ զոհաբերել իր ամենալուրջ հաւակնութիւնները Մերձաւոր Արեւելքի պետութիւններու նկատմամբ եւ վերասահմանել անոնց հետ հաղորդակցութեան ձեւաչափը: Փորձագետներու կարծիքով, այս որոնումը կը շարունակուի այսօր, երբ ֆրանսիական դիւանագիտութեան ազդեցութիւնը կը փորձարկուի տարբեր իրադարձութիւններու միջոցով, որոնց կենտրոնի Մերձաւոր Արեւելքն է: Բայց իրականութեան այն ​​չի ձգտիր «հեռու քայլել», փորձեր է հիմք ձեռք բերել ոչ ֆորմալ առաջնորդի դէրին Եւրամիութեան հարաւային թեւին ՝ իրեն համարելով կամուրջ Եւրոպայի եւ Մերձաւոր Արեւելքի միջեւ: Այս պահին Ֆրանսիան չի խաղար որպէս Մերձաւոր Արեւելքի հիմնական եւրոպական գործընկերը, եւ անոր կողմէ որեւէ կոչեր չիկան «Եվրո-միջերկրածովեան-Մերձաւոր Արեւելք» միաւորող նախագիծերու վերաբերեալ: Չնայած Փարիզը կը ձգտէ պահպանել իր ներկայությիւնը այն երկիրներու մէջ, որտեղ դեռ ինքնուրոյն հանդէս գալու ներուժ ունի ՝ Լիպիայի եւ Լիբանանի մէջ, Ալժիրի, Արումտոան Աֆրիկայի, Մարոկկոյի, Թունիսի ու Եգիպտոսի մէջ: Այնուամենայնիւ, ֆրանսիական ուժը լիովին անբավարար է իրական ուժ ըլլալու համար, իրավիճակը լուծելու համար Արեւելեան Միջերկրական ծովին, Սուրիայի մէջ, որտեղ այն սահմանափակ հնարաւորութիւններ ունի, ինչպէս նաեւ «իրանական դոսյէի»մէջ: 

Փաստ այն է, որ Փարիզը Մերձաւոր Արեւելքի մէջ ԱՄՆ-էն բացի այլ դաշնակից չունի: Այն չի կարողանար կառուցել անկախ քաղաքականութիւն Թուրքիայի հետ, եւ Ֆրանսիան չի պահեր տարածաշրջանի մէջ Անկարայի ածշխոյժ քաղաքականութեան նկատմամբ իր պատմական նախանձը, որը բոլորին կստիպէ պտտուիլ իր շուրջ: Թուրքիայի համար վտանգն այն է, որ ֆրանսիական պոտենցիալ քաղաքականութիւնը կարող է ստեղծել Մեծ Մերձաւոր Արեւելքի մէջ պետական ​​սահմաններու վերանայման խնդիր, եւ քիւրտերը կը դառնան հերթական գլուխգործոց նոր դիւանագիտական ​​խաղի մէջ: Պատահական չէ, որ Թուրքիայի քաղաքական շրջանակները պարբերաբար կը մատնանշում են 100 տարի առաջ Օսմանեան կայսրութեան բաժանման մասին պայմանագիրերը: Անոր նախկին տարածքին մէջ տեղի ունեցած բազմաթիվ արիւնալի բախումները շատ մասնագետներու կստիպեն վերադառնալ պատմական աղբիւրներ ՝ բնտրելով տարածաշրջանը այսօր «փոշիի տակառ» դառձնելու պատճառները: Այստեղէն  կուգայ բազմաթիւ կանխատեսումներ Սուրիայի, Լիբանանի, Լիպիայի եւ նոյնիսկ Թուրքիայի փլուզման վերաբերեալ: Ֆրանսիացի պատմաբաններէն մէկի խօսքով ՝ Մեծ Պրիտանիան եւ Ֆրանսիան պատասխանատու են տարածաշրջանի մէջ տեղի ունեցածի համար, քանի որ «մենք կառուցեր ենք Մերձաւոր Արեւելքը, եւ մենք ալ այն կը կործանենք»:

Առայժմ Փարիզը կը նախընտրէ գործել եւրոպական համայնքի կողմէ առաջ շարժուող նախաձեռնութիւններու շրջանակներուն ՝ վախնալով հակասել Միացեալ Նահանգներու շահերուն: Այնուամենայնիւ, Ֆրանսիայի արտաքին քաղաքականութիւնը Մերձաւոր Արեւելքի մէջ կը վերափոխուի, եւ այդ բավականին զգալի է: Այն ներդրուած է նոր իրողութեան մէջ աշխարհաքաղաքական ոլորտին, որը կը ձեւաւորուի Մերձաւոր Արեւելքին՝ Ջո Պայտենի նախագահութեամբ «նոր աշխարհակարգի» ձեւաւորման համատեքստին: Այնպես որ, Թուրքիան նոյնպէս ստիպուած է զբաղուելու բարդ ու նոյնիսկ պատմական արտաքին քաղաքական խնդիրներով:

2021 թ. Փետրվարի 14

Ստանիսլավ Տարասով