Ֆրանսիայի Բրոն քաղաքի քաղաքապետ և տարածաշրջանային խորհրդական Ժերեմի Բրեոյի հովանու ներքո`  Տեղահանության և հայերի ցեղասպանության զոհերի հիշատակի ազգային օրվա կապակցությամբ տեղի ունեցավ  ոգեկոչման արարողություն, որի ընթացքում ուղերձով հանդես եկավ նաև Լիդիա Մարկոսյանը։

Այս ազգային օրվա կապակցությամբ կազմակերպված միջոցառմանը մասնակցել են բազմաթիվ գործիչներ, այդ թվում ՝ Ռոն քաղաքի պատգամավոր տիկին Անիսա Խեդերը, Հայաստանի Հանրապետության փոխհյուպատոս պարոն Լևոն Դավիթյանը, վետերանների հարցերով քաղաքային խորհրդի պատվիրակ  պարոն Ստեֆան Գենենը, հայ վետերանների և համակիրների ազգային ասոցիացիայի փոխնախագահ (ANACAS)  տիկին Լիդիա Մարգոսյանը, Souvenir français — ի նախագահ պարոն Իվ Փեյսոնը,  և Պրն Լորան ԴԵՇԱՄԸ՝ Բրոնի վետերանների և դիմադրության մարտիկների ասոցիացիաների կապի կոմիտեի նախագահ:

Ուղերձով  հանդես եկավ Պարոն Ժորժ Սարիգարաբեդյանը, որից հետո ընթերցվեցին Souvenir français-ի անդամներ տիկին Սիմոն Վեյլի և տիկին Քրիս Ռիվուարի տեքստերը։

Ելույթ ունեցավ Տիկին Մարգոսյանը՝ ողջունելով պարոն Ժերեմի Բրոյի նախաձեռնությունը, որը, մագիստրոս ընտրվելուց հետո Բրոնում ոգեկոչել է հայերի ցեղասպանությունը։ Սա աննախադեպ իրադարձություն էր քաղաքի պատմության մեջ, որտեղ 1920 թվականին ապաստան գտան ցեղասպանությունից փրկված առաջին հայ փախստականները: Բրոնի քաղաքապետը երկու անգամ ելույթ ունեցավ այս օրվա ընթացքում՝ հիշատակելով կրկնակի իրադարձություն:

2022 թվականի ապրիլի 22-ին  Ֆրանսիայի  Բրոն քաղաքի Ազատության հրապարակում հնչեցված ելույթը ՝ 

ի հիշատակ Արշակ Չոբանյանի՝ “Հայաստան․  ազատությունից գլխատված հայրենիք “

 Ռոնայի պատգամավոր Մադամ Անիսա Հեդեր,

 Բրոնի քաղաքապետ Պարոն Ժերեմի Բրոդ,

Տարածաշրջանային խորհրդական, Ռոն-Ալպեր-Օվերն շրջանի նախագահ պարոն Լորան Վակեսի,

Հայ վետերանների և համակիրների ազգային ասոցիացիայի փոխնախագահ (ANACAS)  պարոն Ստեֆան Գենե,

Բրոնի վետերանների և դիմադրության մարտիկների ասոցիացիաների կապի կոմիտեի նախագահ Պարոն Լորան ԴԵՇԱՄ,

Տիկնայք և պարոնայք Ֆրանսիայի Հանրապետության ընտրված պաշտոնյաներ,

Տիկնայք և պարոնայք Արևմտյան Հայաստանի Հանրապետության ընտրված պաշտոնյաներ,

Տիկնայք եւ պարոնայք, քաղաքացիական եւ ռազմական անվտանգության ուժերի վետերաններ եւ աշխատակիցներ,

Տիկնայք և պարոնայք ասոցիացիայի ղեկավարներ,

Տիկնայք և պարոնայք դրոշակակիրներ

Հարգելի հայրենակիցներ և ընկերներ

Հիշատակին նվիրված այս ազգային օրը ցանկանում եմ ողջունել և ջերմորեն շնորհակալություն հայտնել Բրոնի քաղաքապետ պարոն Ժերեմի Բրեոյին, ով, դատական ​​համակարգում ընտրվելուց հետո, նախաձեռնությամբ հանդես եկավ Բրոնում՝ ոգեկոչելու  հայերի ցեղասպանության զոհերի հիշատակը։ Սա  աննախադեպ իրադարձություն է մեր քաղաքի պատմության մեջ, որտեղ 1920-ականներին ցեղասպանությունից փախած առաջին հայ աքսորյալները ապաստան գտան:

Որպես այս վտարանդիներին պատկանող ընտանիքի չորրորդ սերունդ՝ ես մեծացել եմ հենց այստեղ՝ Ազատության հրապարակում, որն իր անվամբ խորհրդանշում է իր պաշտպանության համար մղված մարտերը:

Հայերի ցեղասպանությունը իրականացվել է Կասպից, Սև և Միջերկրական ծովերի միջև գտնվող հայկական բարձրավանդակում։

Այսօր Արևմտյան Հայաստան կոչվող այս տարածքում են հայերը ստեղծել քաղաքակրթության հնագույն կենտրոններից մեկը, հիմնել են  աշխարհի առաջին պետությունների շարքում գրանցված բարեկեցիկ պետություն, որն առնվազն 10000 տարվա պատմություն ունի:  

Իր ողջ պատմության ընթացքում այդ տարածքը ենթարկվել է ներխուժումների և սարսափելի զրկանքների, բայց ոչինչ չի համեմատվի թուրք-սելջուկյան ներխուժման ժամանակ տեղի ունեցածի  հետ։

«Բնաջնջման պատերազմ» տերմինաբանությունը տեսլական կերպով կիրառելով՝ Ժան Ժորեսը ըմբռնել էր հայ ազգին պատուհասած դժբախտության ողջ ծավալը։

«Բնաջնջման պատերազմ» որակումը հետագայում միջազգային իրավունքում ամրագրվեց ցեղասպանություն տերմինաբանությամբ, իսկ  Հայ ժողովրդին բաժին էր ընկել սկզբնակետ լինելու տխուր ճակատագիրը։

«Մարդու իրավունքներից առաջնային են անհատի ազատությունը, սեփականության ազատությունը, մտքի ազատությունը, աշխատանքի ազատությունը»,- ասել է Ժան-Ժորը։

Ի հաստատումն այդ պնդման և հաշվի առնելով ՄԱԿ-ում բնիկ ժողովուրդների իրավունքների փորձագիտական մեխանիզմի նիստերին իմ կատարած դիտարկումները, ես կցանկանայի ավելացնել, որ հողի իրավունքը մարդու իրավունքներից առաջինն է։

Հողի այս իրավունքն է, որ զոհաբերվել է,  յուրացվել, ենթարկվել կոտորածի ու ցեղասպանության։

Հող, առանց որի ոչ մի ազգ, ոչ մի ժողովուրդ չի կարող գոյատևել, ձևավորել իր ավանդույթները, իր մշակույթը և չի կարող պետություն կազմել։

Հաշվի առնելով, որ պետության տարրերից մեկը նրա բնակչությունն է, թուրքական կառավարությունները դիմել և շարունակում են դիմել ցեղասպանության տարբեր ծրագրերի, որպեսզի կանխեն այդ պետության կազմավորումը, որն, այնուամենայնիվ, 1920 թվականին ճանաչվել է 34 պետության, այդ թվում՝ Ֆրանսիայի կողմից։

Նկատի ունենալով, որ միջազգային իրավունքի համաձայն պետության բաղկացուցիչ տարրերից մեկը նրա տարածքն է, թուրքական կառավարությունները 107 տարի շարունակ ապօրինի կերպով օկուպացրել են հայ ազգի տարածքը։

Հետևաբար, այս համաշախարհային հարցը ոչ միայն ինքնորոշման իրավունքի և միջազգային իրավունքի կիրառման խնդիրն է, այլ նաև այլ պետությունների կողմից պետության ճանաչումը, որը հանգեցրեց 1920 թվականի Սևրի դաշնագրի ստորագրմանը՝ ինչպես հայկական, այնպես էլ՝ հատկապես թուրքական հատվածի համար, առանց որի աշխարհի այս տարածաշրջանում չեն կարող լինել կայուն խաղաղության պայմաններ, և որի բանալիներից մեկն իր ձեռքում ունի Ֆրանսիան։

Ուզում եմ ևս մեկ անգամ շնորհակալություն հայտնել քաղաքապետին և այս արարողության բոլոր մասնակիցներին՝ հանուն ազատության և գոյության իրավունքի զոհվածների հիշատակը հավերժացնելու աշխատանքի  համար:

Հուսանք, որ Հայաստանում կտիրի երջանկությունը։

Կեցցե Ֆրանսիան, կեցցե ֆրանսիացի ժողովուրդը:

Կեցցե Արևմտյան Հայաստանը, Կեցցե Արցախը և Կեցցե Հայ ժողովուրդը։

Լիդիա Մարգոսյան

Հայ վետերանների և դիմադրության մարտիկների ազգային ասոցիացիայի փոխնախագահ

Արևմտյան Հայաստանի Ազգային Խորհուրդ