Ծաղկունյաց լեռների Թոնդրակ հրաբխային լեռնազանգվածը հանդիսանում է թոնրի նախատիպը: Թոնդրակը շրջանաձև հիմքով, կոնաձև գործող հրաբուխ է։ Ըստ ավանդության, երբ մի ժամանակ Վահագն աստվածը հայ ռափյաներին (հսկա կանայք և տղամարդիկ) սովորեցնում էր ռազմի արվեստը, նրանք վարժանքներից հետո հավաքվում էին Թոնդրակ հրաբխի կրակի շուրջ:
Նրանք զրուցում էին, հաց թխում և ուտում: Եվ մի օր Վահագնը Թոնդրակի կրակից մոխիր է վերցնում և տալիս հսկաներին՝ պատվիրելով այն տալ մարդկանց, որպեսզի նրանք թոնդիր պատրաստեն և հաց թխեն, իսկ կանանց էլ պատվիրեց, որ թոնրի կրակը միշտ վառ պահեն: Այս ամենից հետո Վահագնը բարձրանում է երկինք և այնտեղից հսկում, որ հանկարծ թոնրի կրակը չհանգչի: Հայերը մինչև օրս էլ պահպանում են Վահագնի տված «Վահագնակրակը»:
Գետնափոր թոնրի կրակը և ծուխը հանդիսանում են օջախի ամրության և խաղաղության խորհրդանիշերը: Արևապաշտ հայերը թոնիրը նմանեցրել են մայր մտնող Արևի: Հայ կանայք, ամեն անգամ հաց թխելիս կամ կերակուր պատրաստելիս, խոնարհվել են դրա առաջ, որպես աստվածության առաջ:
