Տրապիզոնում  հայ երեխաներին տեղափոխեցին նավ և որպես թափոն նետեցին ծովը։  Վանում ու Տիգրանակերտում  ծնողները ստիպված էին մեծ փոսեր փորել և իրենց երեխաներին կենդանի թաղել դրանց մեջ… ջրի հորերն արդեն լցված էին դիակներով… գետերը այլանդակված դիեր էին տեղափոխում ։ .. Եվ այստեղ ես կանգ եմ առնում:.. կոկորդս սեղմվում է…

Քաղաքակիրթ աշխարհը թող իմանա, եթե  տեղյակ չէ կամ սովորականի պես մշուշում է թափառում, որ սա Թուրքիայի կողմից մեր՝  հայերիս  դեմ իրագործված ցեղասպանության նախաբանն էր։

  Վերոնշյալները միայն  Դանթեական ստեղծագործության նմուշներն են նրանց, ովքեր այսօր իրենց հայտարարում են որպես երկիր ներխուժած և եվրոպացիներին հավասար ժողովուրդ՝ սերված թաթարներից և մոնղոլներից, որոնք իրենց թվաքանակի և բնածին վայրագության շնորհիվ գրավել են օտար երկրները, մորեխի պես ոչնչացնելով բնիկներին ՝ հաստատվելու համար նրանց տարածքում:

Բայց ինչն է տարօրինակ այս ամենի մեջ: Եկեք շատ  չշեղվենք. Անգլո-սաքսոնները այսպես կոչված հնդիկներից գողացան Հյուսիսային Ամերիկայի մեծ մասը և դարձրին այն իրենց սեփականությունը՝ոչնչացնելով բնիկներին: Նրանք, չունենալով էժան աշխատուժ,  իրենց տնտեսական շահերի ընդլայնման և երկաթուղու կառուցման  համար ներմուծեցին չինացիներ, ապա  սև ստրուկներ՝ պլանտացիաների մասին հոգ տանելու համար։ Մայրցամաքի հարավում իսպանացիներն ու պորտուգալացիներն էին, ովքեր ոչնչացրին բնակչությանը և յուրացրին հողը՝ բնիկներին հայտնի «Ջրերով շրջապատված»:Հետո՝ավելի ուշ, Նորին Մեծության ծովահենները, ովքեր երբեք չեն ձախողվում, գրավեցին Մալվինյան կղզիները և վերանվանեցին  ոչ պատշաճ անուններով։ Եվ ահա նրանք մնում են իրենց հերոսուհու՝ «Նրա մեծ երկաթե տիկնոջ» շնորհիվ, որի երակներում շոտլանդական վիսկին է: Այսինքն՝ աշխարհը, ինչպես միշտ, պատեհապաշտների ու փարիսեցիների ներխուժման վտանգի տակ է. այսօր, վաղը կամ մյուս օրը, և փրկվեք, ով կարող է ։ Որոշ առաջադեմ ազգեր նախընտրեցին կուտակել իրենց գաղութների հարստությունը և ժամանակին հետ քաշվել՝ թողնելով նրանց թշվառության մեջ: Մյուսներին պարզապես վռնդել են՝ պարտության մատնելով։

Այս ամենը մեզ ծանոթ է նրանց կողմից, ովքեր արդեն ճանաչեցին մեզ որպես «էրմենի» ՝ իրենց իսկ վայրի վիճակից ու լեզվից ելնելով, իսկ հողը՝ «Էրմենիստան»՝ հայերի երկիր: Եվ այստեղ ես ուզում եմ ընդգծել.

Եթե մեր հողերի զավթիչները / օկուպանտները  այն  ճանաչել են որպես հայ ժողովրդին պատկանող, ապա ավելի քան ծիծաղելի է ժխտել մեր հազարամյա գոյությունն այս հողում։ Ինչ-որ մեկն ասաց. «Դու կարող ես սպանել իմ մարմինը, բայց ոչ իմ կամքը…»:

Եվ ահա մենք հերթական անգամ կանգնուն ենք և պահանջում ենք մերը մի ժողովրդից, որը ոչ միայն գողացավ մեր ողջ հարստությունը, ոչնչացրեց մեր պատմական մասունքների  մեծ մասը, վերացրեց մեր մտավոր ներուժը, այլև փորձեց ջնջել մեր ինքնությունը։

Ժանիքները թաքցրած  այդ մարդիկ, ովքեր այսօր ժպտում են Արևմուտքին ՝ տարիներ առաջ կոտորեցին մեր մեկուկես միլիոն եղբայրներին։

Հազիվ հարյուր ութ տարի է անցել, բայց մենք, լինելով ցեղասպանությունը վերապրածների թոռները, որքան էլ տարօրինակ է թվում, մեր ականջներում լսում  ենք կենդանի թաղված երեխաների հուսահատ հառաչանքները, նրանց ճիչերը, ովքեր նետվել են ջրի մեջ՝ խեղդվելու։ Մենք լսում ենք մայրերի դառնալի լացը և գոռոցը այն դահիճների, ովքեր սպանել են մեր հարազատներին առանց խղճի և ողորմության։

«Ով երկաթով է սպանում, նա երկաթով է մեռնում»։

Թուրքիան հանգիստ չպետք է  քնի, քանի դեռ արթուն է հայը . Իսկ Աստվա մեծ  է. Նրանք կկարողանան ջնջել բոլոր հետքերը, որոնք ապացուցում են՝ մեր  հազարամյա Հայաստանի բացարձակ տեր լինելը, բայց չեն կարողանա ջնջել մեր նահատակների թափված արյունը սեփական հողի վրա, ոչ էլ մեր նախնիների ոսկորներից մաքրել երկիրը։Թող Թուրքիան հասկանա, որ մենք՝ Սփյուռքը, մեր նահատակների հարությունն ենք, և  նրանք  մեզ հետ հին հաշիվներ ունեն ։

Ամեն ինչ գալիս է իր ժամանակին, նույնիսկ եթե դա նախատեսված ձևով չի եղել։

Ռայմոնդ Ռուբեն Բերբերյան 

Արմատներով Արևմտյան Հայաստանի քաղաքացի