Հինգշաբթի, 10 օգոստոսի, 2023 թ
Թուրքիայի իրականացրած ցեղասպանությունից նախախնամությամբ փրկված և աշխարհի գրկում ապաստանած այս եղբայրները կորցրել են ամեն ինչ, բացի հիշողությունից։ Այսօր, եթե նույնիսկ նրանց նախնիների հողը բռնազավթված է ներխուժողների կողմից և կոչվում է Թուրքիա, դա չի փոխում նրանց ծագման խաչը և չի ջնջում նրանց թափած Անուշ, ես կսարքեմ, դու դուրս արի
արյունն, իբրև ռասայական մարգինալության և կրոնական ռասիզմի նահատակների արյուն:
Ակնհայտ է, որ մեր նախնիների տարածաշրջանը բնութագրվում էր իր խիստ կոնֆլիկտային և անկայուն , բայց բաղձալի տարածաշրջան, քանի որ այն Մետաքսի ճանապարհի մի մասն էր, հսկայական խոտածածկ տարածքներով, որոնք բաղձալի էին վայրենիների կողմից, ովքեր ջանք չէին խնայում ներխուժելու, գյուղեր ոչնչացնելու և թալնելու համար բնակիչների ունեցվածքը։ Այսպես հերթով հայտնվում են մոնղոլները, թաթարներն ու զարգացնում անասնապահությունը։ Հանկարծ Բյուզանդիան (Հռոմի մյուս կողմը) ծանր վիրավորվում է, ջախջախվում մարդկային մորեխների կողմից, որոնք գալիս են ցախավելով քշվածի պես՝ անցնելով հայկական տարածքները ջախջախելում նրանց պաշտպանությունը։ Այդ տարածքները միշտ հավակնել են պարսիկները, արաբները և չգիտեմ էլի քանիսը։ Օսմանյան թուրքերն էին, որ ճամբար դրին մեր հողի վրա և կառուցեցին իրենց կայսրությունը՝ ավերիչ, գերիշխող, ամբարիշտ և անմշակ կայսրություն, որը հպատակեցրեց Եվրոպայի մի մասը, Արաբիան և ամբողջ Հյուսիսային Աֆրիկան: Բայց սա այլ պատմություն է։ Իսկ մենք՝ հայերս, օսմանցի բիրտին սովորեցրել ենք գիտություն ու արվեստ և կառուցել նրա սուլթանների պալատները։ Իրենց արշավներում ձեռք բերած հաջողություններով չբավարարվելով , թուրքերը սկսեցին մրցել Մեքքայի հետ իսլամական հավատքի գերակայության համար՝ մահմեդական հավատացյալներին Թուրքիա ներգրավելու մտադրությամբ։ Քրիստոնյաները գայթակղության քար են, և հայերը խոչընդոտում են նրանց ընդլայնման ծրագրերը։ Այս տարածքում կողք կողքի ապրում էին հունական, քաղդեական, սիրիացի, ասորի, արաբ, քուրդ, գնչու և հրեական փոքրամասնությունները։ Իսկ հայերը կոտորվեցին ու վտարվեցին իրենց հայրենիքից, չնայած նրանք Թուրքիայի քաղաքացիներ էին։ Նրանք, ովքեր կարողացան փրկվել ցեղասպանությունից, մի քանի որբեր են, որոնք պարզվեց, որ մեր ծնողներն ու պապերն են, և մենք՝ նրանց ժառանգները, այսօր սփյուռքի եղբայրությունն ենք կազմում։ Ցեղասպանության ժամանակ մի քանի հազար մարդ մեկուսացվել է՝ չգիտես ինչու հեռացնել բնաջնջումից, և այդ ժամանակվանից նրանք մնացել են Թուրքիայում ձեռնաշղթաներով։ Ի դեպ, ես պնդում եմ՝ մեր տատիկներն ու պապիկները Թուրքիայի քաղաքացիներ են եղել։ Եվ հենց այս կետն եմ ուզում պնդել, քանի որ դա տեղին է… Թուրքիան պետք է տրամաբանությամբ կամ այլ կերպ ճանաչի հայկական սփյուռքի բոլոր անդամներին որպես իր երկրի քաղաքացիներ, ընդունի նրանց հետ կատարվածը, ներողություն խնդրի, փոխհատուցի նրանց և վերաինտեգրի նրանց իրենց արմատներին այնպես, ինչպես եղել են՝.Թուրքիայի ծագումով հայ քաղաքացիներ. ավելի ճիշտ՝ թուրքեր, բայց ազգությամբ հայեր։ Սա մի կողմից. Մյուս կողմից, ազատ և անկախ Հայաստանը պետք է ապահովի իր դեսպանատների միջոցով աշխարհով մեկ ցրված սփյուռքի բոլոր հայ ժառանգների, Արևմտյան Հայաստանի և Կենտրոնական Հայաստանի վերապրածների հավաքագրումն ու գրանցումը ՝ հատուկ վկայական տրամադրելու համար, ու կնշվի նրանց ծագումը, ազգանունը, անունը, ընկերության անվանումը, ընտանիքի արմատները, որը կծառայի իբրև վկայություն թուրքական իշխանությունների կողմից հնարավոր պահանջի դեպքում. այս կամ այն անձի, այս կամ այն մարզից և, հնարավորության դեպքում, ներառելով նաև նրանց տոհմածառը։
Ազատ ու անկախ Հայաստանի կողմից մեծահոգաբար առաջարկվող երկազգությունը շատ կարևոր և գայթակղիչ է, բայց մեր ճնշող մեծամասնությունը դրան պատկանում է միայն խորհրդանշորեն։ Ես, օրինակ, ստանձնում եմ իմ անտեղյակության ողջ պատասխանատվությունը: Դրա գոյության մասին իմացա միայն երեսուն տարեկանում: Հիշեցի, որ ծնողներս Դիարբեքիրից՝ Տիգրանակերտից էին, որը ծագումով հայկական քաղաք է, որը բռնազավթել է Թուրքիան և բնակեցրել հիմնականում քրդերով։ Իմ հանգուցյալ ծնողների ոսկորները դեռ այնտեղ են՝ մեր հազարամյա պատմության, մեր ավանդական Հայաստանի ճանկերից կախված այս տարածաշրջանում։
Ունենալով մի փաստաթուղթ, որը ճանաչում է ինձ որպես մեր աստվածաշնչյան դրախտի այս հատվածի թոռ, ես կհավաքեի երեք քաղաքացիություն՝ իմ ծննդյան, իմ տատիկի ու պապիկի երազանքների և իմ արթնացած զգացմունքների քաղաքացիություն:
Ռայմոնդ Ռուպէն Պէրպէրեան
Իմ արեւմտահայ արմատների քաղաքացի