Üsküdar Ruhban Okulu, ilk laik Ermeni ruhban okuludur. 1838 yılında Konstantinopolis-İstanbul’un Üsküdar semtinde kurulmuştur. 

19. yüzyılın 30’lu ve 40’lı yıllarında, ulusal anaokullarının artık eğitim çalışmalarının artan taleplerini karşılayamadığı için eğitsel aydınlanma hareketi büyük bir hacim kazandı ve Batı Ermenistan’da ulusal personel yetiştiren üst düzey bir eğitim kurumuna sahip olmak çok gerekli hale geldi.

Binanın tasarımı ve inşası, Konstantinopolis’in saltanat mimarları olan H. Merveryan ve K. Balyan üstlendi. Ulusal Ruhban Okulu’nun açılışı (yatılı) olarak 9 Aralık 1838’de gerçekleşti. 10 öğrencinin ücretsiz okumak şartıyla 50 öğrenci kabul edildi. Ruhban okulunun dahili bir tüzüğü vardı. Okulda, Ermenice, Fransızca, Türkçe dilbilgisi ve diğer birçok önemli dersler ile el sanatları da öğretildi. 

1840 yılında, Üsküdar ruhban okulunun öğrencileri, öğretmenleri ve toplum temsilcilerinden oluşan ortak meclis, ruhban okulunun sorunlarıyla ilgilenen “Tek Birlik” adlı derneği kurmaya karar verdi. İstanbul Ermeni Patriği yeni bir vakfın kurulmasını onaylıyor, ancak Türk hükümeti vakfı onaylamak yerine üyelerini tutukluyor.

Bu adıma cevaben 24 Ağustos 1841’de 3 binden fazla zanaatkarın katılımıyla bir gösteri yapılıyor. Türk hükümeti tutukluları serbest bırakmak ve ardından bireysel olarak yargılamak zorunda kalıyor.

Ruhban okulu 3 Ekim 1841’de kapatıldı, bina askeri hastaneye dönüştürüldü. Uzun protestolardan sonra bu bina 1846’da Ermenilere iade edildi ve ruhban okulunun yeniden açılmasına izin verildi.

“TC’de Yüzyılın Felaketi Değil, Yüzyılın Rezaleti ”