Artur Mkrtçyan, 1959 yılında Hadrut bölgesinde doğdu. 1976’da doğduğu köydeki ortaokuldan mezun oldu ve aynı yıl Yerevan Devlet Üniversitesi Tarih Fakültesi’ne kabul edildi. Burada Artur Mkrtçyan, o zamanlar “siyasi talebi” olmayan dar bir meslek alanı olan etnografyayı seçti. Seçim konusunda ünlü etnograf Yuri Mkrtumyan’ın belli bir rolü oldu.
Artur Mkrtçyan, meslek seçiminden Hadrut Tarihi Müzesi’nde çalışmaya başlamasına kadar, hem kendi inisiyatifiyle hem de tanınmış uzmanlar tarafından düzenlenen hedefli bilimsel gezileri çerçevesinde Sovyet Ermenistanı ve eski Artsakh’ın bir dizi yerleşim yerinde zengin demografik-etnografik malzeme topladı.
1977’de ikinci sınıf öğrencisi olan Artur Mkrtçyan, arkadaşı arkeolog Hamlet Boğosyan ile Hadrut bölgesinin Khaçen köyüne gitti, Artsakh’ın onsekiz köyünden tarihi materyal topladı. Bilimsel amaçlarla yaptığı ilk vatan gezisiydi. Bundan sonra Artsakh’ın maddi kültürü her zaman onun ilgi odağında oldu. Sonraki yıllarda Artur Mkrtçyan, Ermenistan Cumhuriyeti’nin Tumanyan, Artik, Artaşat, Dvin, Aştarak, Eçmiadzin, Meğri, Kapan, Goris, Karmir bölgelerinden ve çeşitli köylerinden demografik veriler topladı. Ermenistan Cumhuriyeti’nin tarihi ve kültürel anıtlarından, harap ve ayakta duran kiliselerden çok etkilendi: Khor Virap, Garni, Geghard, vb.
1988’de başlayan Artsakh-Karabağ hareketi, Artur Mkrtçyan’ı tamamen içine aldı ve Hadrut bölgesinde yaşanan olayların merkezinde sadece lider, organizatör ve komutan olarak değil, aynı zamanda doğrudan bir asker olarak yer aldı. Artur Mkrtçyan’ın Ocak 1988’de Artsakh’tan Moskova’ya giden ikinci heyetin bir üyesi olduğu belirtilmelidir.
Artsakh Hareketi’nin başlangıcından itibaren Artur Mkrtçyan, Gorbaçov’a ilk mektubu yazan 9 kişi arasında yer alarak hareketin aktif katılımcısı oldu. Artur Mkrtçyan’ın 12 Şubat 1988 Hadrut mitinginden başlayan yolu çok hızlıydı.
Artur Mkrtçyan’ın görev süresi boyunca, Stepanakert’i çevreleyen Malibeyli ve Krkjan bölgeleri, Khocalu ilçesi ve Hadrut’un bir dizi köyleri kurtarıldı. Askeri operasyon planının geliştirilmesinde aktif bir katılımcı olmasına rağmen, Şuşi’nin kurtuluşunu göremedi. Artur Mkrtçyan’ın bilimsel tercihlerinin gerçekleşme dönemi, Karabağ kurtuluş mücadelesinin hızlı yükselişine denk geldi ve asil, gelenekçi bir ailede yetişen, sağlam bir Ermeni eğitimi alan, milli fikirlerle beslenen genç adam kendini özgürlük mücadelesinin girdabına attı.
Artur Mkrtchyan “Ben bu toprakta doğdum, sahip olduklarımı bu topraklara borçluyum. Şimdi tazminat zamanı” derdi.
Artsakh-Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Yüksek Konseyi’nin ilk oturumunda Artur Mkrtçyan Devlet Başkanı seçildi, 48 milletvekilinden 44’ü ona oy verdi. Üç buçuk ay süren görevi boyunca Artur Mkrtçyan, bir devlet görevlisine yakışır ciddiyet ve kahraman Artsakh liderine özgü vakur bir tavır, ülke savunmasını güçlendirme konusunu her zaman ilgi odağında tutarak, genç cumhuriyetin karşılaştığı sorunları hızlı ve zamanında çözme yeteneği sergiledi.
Artsakh’ın üzerine inşa edildiği temel taşını o attı.
11 Ocak 1992’de ek seçimler yapıldı. Artsakh-Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Merkez Seçim Komisyonu, tüm seçim bölgelerinde milletvekillerinin seçilmediğini dikkate alarak, 3 Temmuz 1994’e kadar farklı tarihlerde yeni seçimler düzenlendi. Sonuç olarak 75 milletvekilinden oluşan bir meclis oluştu.
Artur Mkrtçyan 14 Nisan 1992’de bilinmeyen nedenlerle hayatını kaybetti.
“Batı Ermenistan’da Mücadele Sonsuzdur”