Artsakh’ı kurtarmak için uluslararası hukuku kısıtlamaksızın korumalıyız
Merhaba
Hukuken geçersiz olan Lozan Antlaşması’nın 100. yıldönümü arifesinde Küçük Asya ve Ortadoğu’da durum karmakarışık. İnternet sitelerinde, tarih araştırma platformlarında ve tarihçilerin görüşlerine ve yoğun propagandaya göre Lozan Sevr Antlaşması’nın yerini aldı. Bu soru sadece tarihsel veya propaganda değil, aynı zamanda hukuksaldır.
Lozan Antlaşması hukuksal olarak Sevr Antlaşması’nın yerini alabilir mi?
Batı Ermenistan hükümeti, 11 Ocak 1918’de (29 Aralık 1917), Vahan Avanesov, Broş Broşyan ve Vahan Deryan’ın Lenin’le olağan bir görüşmeden sonra Stepan Şahumyan’ı Batı Ermenistan’ı, yani Türk Ermenistanı’nın ilk hükümetini kurmaya çağırmasıyla, Kilikya’nın kurtarılması aynı anda kuruldu. Yerznka (18 Aralık 1917), Mondros (30 Ekim 1918) mütarekeleri ile başlayan ve ABD 28. Başkanı Woodrow Wilson’ın tahkim kararı (22 Kasım 1920) ile sona eren Ermenistan’ın bağımsızlığı konusu uluslararası bir kanun meselesi haline geldi.
Boğos Nubar Paşa, 26 Şubat 1919’da Versay Barış Konferansı’na bir muhtıra sundu ve 19 Ocak 1920’de Müttefikler Yüksek Konseyi tarafından fiilen resmi olarak tanınan bir hükümet kurdu. 1920’de tanınan Ermenistan devletinin devamı olan bugünkü Batı Ermenistan hükümeti, 11 Ocak 1918’de (29 Aralık 1917) Rusya’dan bağımsızlığını kazandı.
Batı Ermenistan topraklarında, Ermenistan “fiilen” uluslararası olarak 19 Ocak 1920’de aşağıdaki ifadelerle tanındı:
Hükümetin kurulmasına dayanarak 27 Ocak 1920’de Barış Konferansı Genel Sekreterliği, Ermeni milli heyeti başkanına, Yüksek Konseyi’nin 19 Ocak 1920’deki oturumunda aşağıdaki iki kararı aldığını bildirdi:
1. Ermeni devleti hükümeti fiili bir hükümet olarak tanınmalıdır;
2. Bu tanıma, bu devletin olası sınırları sorununu önceden belirlemez.”
Ermenistan devleti, Ermenistan’ın 19 Ocak 1920’de “fiilen” ve 11 Mayıs 1920’de “de jure” olarak tanınmasının ardından Nahiçevan, Cavakhk, şimdiki Kafkasya Ermenistan Cumhuriyeti, Kilikya ve tabii ki Batı Ermenistan’ı içeriyordu.
Batı Ermenistan ABD tarafından da tanındı.
Erzurum’un (Karin) Ermeni devletinin başkenti olmasına karar verildi.
Müttefikler Yüksek Konseyi, Sevr Antlaşması’nı imzaya sunarken, Türkiye’nin karşı önerilerini bir ay içinde sunmasını talep etti.
Osmanlı İmparatorluğu’nun veziri Damad Ferid Paşa’nın Müttefikler Yüksek Konseyi’ne bir muhtıra sunmasının ardından Türkiye, Batum Antlaşması’na dayanan (11 bin km2) Ermenistan topraklarını tanıdı. 25 Haziran 1920’de Müttefikler Yüksek Konseyi’nden bir ret daha alan Türkiye, Kilikya’dan Artsakh’a kadar yeni Ermeni devletini tanıdı. 22 Temmuz 1920’de Sultan Vahidettin’in (VI. Mehmet ) başkanlığında, Divan-ı Hümayun’un önerdiği “büyük kayıplardansa küçük bir varlığa sahip olmayı tercih ettikleri” antlaşmanın kabulüne karar verildi. Bu kabul, Sultan’ın himayesinde tek nihai kanun olan Sevr Antlaşması’nın imzalanması şeklinde resmiyet kazandı.
4 Ağustos 1920’de Kilikya Ermenileri bağımsızlıklarını ilan ettiler.
10 Ağustos 1920’de İtilaf ve Birleşik Güçler ile Türkiye, Sevr’de Uluslararası Barış Antlaşması’nı imzaladı. İtalyan-Yunan ihtilafı nedeniyle dört kez ertelenen Türk antlaşmasının imzalanması, 10 Ağustos günü saat 16.00’da Sevr’de fabrikanın şeref salonunda yapıldı (Sevre Barış Antlaşması Madde 433 artı ek anlaşmalar).
http://www.western-armenia.eu/archives-nationales/Traite/Traite_de_Sevres-fr-10_aout_1920.pdf
10 Ağustos 1920’de Türkiye, İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Belçika, Yunanistan, Polonya, Portekiz, Romanya, Çekoslovakya ve Ermenistan, Sevr Antlaşması’nı imzaladılar.
http://www.western-armenia.eu/news/Actualite/2019/Pourquoi_le_Centenaire_du_Traite_de_Sevres.pdf
Uluslararası hukuk açısından, Ermenistan Cumhuriyeti, Batı Ermenistan toprakları ile birlikte, anlaşmaya hukuken taraf olarak, diğer tüm imzacı devletler tarafından tanınmaktadır. Uluslararası kamu hukukuna göre, bir toplu sözleşme iptal edildiğinde ve yerine bir başkası geldiğinde, ikincisi, ilk sözleşmeyi imzalayan ve İkinciye üye olmayan bir devlete karşı uygulanamaz. Bu durumda toplu sözleşme iptal edilir ve yerine başka bir toplu sözleşme yapılır. İlk anlaşma bu devlet için geçerli olmaya devam ediyor. Bu nedenle Sevr Antlaşması’nı imzalayan ancak Lozan Antlaşması’nın dışında bırakılan Ermenistan, hukuken Sevr Antlaşması hükümlerinin uygulanmasını talep edebilir.
Sözleşmenin ayrıntılarına girmeden, sadece Ermenistan ile ilgili bölümün 88-93. Maddeleri içerdiğini not ediyoruz.
Türkiye, Ermenistan’ı egemen, özgür ve bağımsız bir devlet olarak tanıyor.
Ermenistan Cumhuriyeti olan Türk Ermenistanı, iki ülke arasındaki sınır çizilmesini ABD’ye bırakmayı kabul etti. Ermenistan Cumhuriyeti’nin Gürcistan ve Azerbaycan ile olan sınırları, Sevr Antlaşması’nın 92. maddesine dayanarak bu ülkelerle doğrudan müzakereler yoluyla belirlenecektir.
Nisan 1920’de İngiltere, Fransa, İtalya ve Japonya’yı temsil eden Müttefik Kuvvetler Yüksek Konseyi, Amerika Birleşik Devletleri’nin 28. Başkanı Woodrow Wilson’a iki talepte bulunmaya karar verdi:
1) Ermenistan için bir himaye mandasını kabul etmek.
2) Ermenistan ile Türkiye arasındaki sınırı tahkim yoluyla belirlemek.
Birinci talep ABD Senatosu tarafından yapılan oylamayla reddedildi.
İkinci talep, Müttefikler Yüksek Konseyi Başkanı, Fransa Başbakanı ve Dışişleri Bakanı Millerand’ın 27 Nisan 1920 tarihli mektubuyla resmen onaylandı.
Bu talep Sevr Antlaşması’nın 89. maddesi şeklinde zaten Ermenistan, Türkiye ve bunu imzalayan yirmiye yakın ülke adına yer almış ve tahkim kararı veren ABD Başkanı’na hitaben yazılmıştı. Tahkim kararı kesindir ve yürürlüğe girmelidir. Herhangi bir zaman sınırlaması yoktur ve statüsü, kararın sonraki seyrine bağlı değildir. http://www.western-armenia.eu/news/Actualite/2020/Apres_la_liberation_de_la_Cilicie-01.07.2020.pdf
Sevr Antlaşması’nı imzalayanların onay sistemini daha iyi anlamak için, Osmanlı İmparatorluğu (Türkiye) dahil olmak üzere imzalayan devletlerin her birinin Ulusal Anayasasını incelemek önemlidir. Örneğin, 6. Mehmet Saltanat Divanı’ndan sonra 22 Temmuz 1920’de Sevr Antlaşması’nın imzalanması emrini verdi. Bu da, Osmanlı Devleti Anayasasına göre tasdik ile eşdeğerdir.
Tazminatlarla ilgili bu çalışmada sunulan rakamlar, tüm soykırım ARMENOSİD dönemini ve Boğos Nubar tarafından Şubat 1919’da Paris Barış Konferansı’nda sunulan gerçekleri dikkate almamaktadır.
http://www.western-armenia.eu/news/Actualite/2019/La_Question_Armenienne-1919-1920.pdf
Ermeniler imzacı devletlerden Sevr Antlaşması’nın onaylanmasını talep etmelidir.
Sevr Antlaşması’nın uygulanmaması veya yerine konması yönündeki açıklamalar, Ermeni halkına karşı işlenen soykırıma ARMENOSİD’e ilişkin inkâr politikasının bir parçasıdır. Bu soykırım ARMENOSİD iki milyon insanı öldürdü ve Batı Ermenistan devletinin yasadışı toprak işgaline, binlerce yıllık kültürel mirasının yok edilmesine, kaynaklarının yasa dışı sömürüsüne, doğal çevresinin yok edilmesine yol açtı ve Batı Ermenistan için ciddi Ermeni karşıtı sonuçlar doğurdu.
Genel olarak Sevr Antlaşmasıyla adlandırılan barış antlaşması, onunla ilgilenen halka karşı hiçbir zaman bu kadar saldırgan bir politikanın konusu olmadı. Sevr Antlaşması’nı revize edemeden değiştirmek için bazı devletler ve siyasi güçler Alexandropol Antlaşması (2 Aralık 1920), Moskova Antlaşması (16 Mart 1921), Kars Antlaşması (20 Ekim 1921), Angora Antlaşması veya Anlaşması (20 Ekim 1921), Lozan Antlaşması (24 Temmuz 1923), Kürt Khoybun örgütüyle yapılan anlaşma (1927), Avrupa Parlamentosu’nun Ermeni sorununa ilişkin siyasi kararı (18 Haziran 1987), Sovyet Ermenistan’daki durumu (1988-1989), Artsakh’ta birinci savaş, Nahiçevan’daki Cuğa mezarlığının yıkılması (14 Aralık 2005) ve ikinci Artsakh savaşının sonuçları olarak Azerbaycan, Türkiye ve (Doğu) Ermenistan Cumhuriyeti arasında beklenen (gelecekteki) anlaşmaları imzaladılar.
Azerbaycan’ın Artsakh’taki Ermeni nüfusa yönelik etnik temizliği ve 9 Kasım 2020 tarihli anlaşmayı imzalamak için tek bir hedef izleyen 27 Eylül 2020’de başlayan ikinci Artsakh savaşının tek bir amacı var: Artsakh Ermenileri ile Azerbaycan arasındaki ihtilafa herhangi bir resmi katılımı reddeden Yerevan yetkilileriyle yeni bir barış antlaşması imzalamak ve Sevr Antlaşması’nı bir kez daha devre dışı bırakmak.
1920’de Sovyet Ermenistan topraklarında Yeni Ermenistan’ın (Yerevan) fiili varlığının (1921),
şu anda Fransa tarafından korunan Alma-Ata Anlaşması (1991) temelinde tanınan Ermeni devletinin çöküşünden sonra hiçbir yasal dayanağı kalmadı. Bütün bunlar yeterli değildi (bu anlaşmalar yasal olarak geçerli değildi) ve Sevr Antlaşması’nın ve Batı Ermenistan’ın Başkan Woodrow Wilson’ın tahkim kararını yerine getirme emellerinin yerini almaya yetmeyecek.
LOZAN ANTLAŞMASININ VERSAILLES ANTLAŞMASINDAN KAYNAKLANAN BELİRLİ HÜKÜMLERİ
Madde 16.- Türkiye, anılan anlaşma ile üzerlerinde egemenlik tanınanlar ve bunlara bağlı toprakların akıbeti dışında bu anlaşmada öngörülen sınırlar dışındaki topraklar ve adalar üzerindeki her türlü hak ve mülkiyetten vazgeçtiğini beyan eder. Bu madde hükümleri, Türkiye ile komşu ülkeler arasında akdedilen veya akdedilecek olan herhangi bir özel anlaşmaya müdahale etmez.
Madde 25.- Türkiye, Türkiye ve kendisine karşı savaşan diğer güçler ve devletler tarafından imzalanan barış antlaşmaları ve ek sözleşmelerin hükümlerini tanımayı taahhüt eder. Ayrıca eski Alman İmparatorluğu, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan toprakları ile ilgili olarak kabul edilmiş veya edilecek hükümleri kabul etmek ve yeni devletleri tanınan sınırları ile tanımakla yükümlüdürler.
Madde 434.- Almanya, müttefik ve birleşik güçler tarafından akdedilen barış antlaşmalarının ve Almanya tarafından savaşan güçlerle imzalanan ek sözleşmelerin tamamını tanımayı taahhüt eder, eski Avusturya-Macaristan Monarşisi, Bulgaristan Krallığı ve Osmanlı İmparatorluğu’nun toprakları hakkında kabul edilecek hükümleri kabul etmeye ve yeni devletleri onlar için belirlenecek sınırlar içinde tanımaya zorunludur.
28 Haziran 1919’da imzalanan Versay Antlaşması, Fransa tarafından 10 Ocak 1920’de, yani Ermeni hükümetinin fiilen tanınmasından dokuz gün önce onaylanmıştır. Ermeni halkına yönelik soykırım ARMENOSİD kurbanlarının anısına saygı göstergesi olarak, işlenen suçlardan kaynaklanan zararların tazmini konusunda Ermeni halkının üstlendiği tüm yükümlülüklerin bir göstergesi olarak Sevr Antlaşması 24 Haziran 2016’da Batı Ermenistan tarafından onaylandı.
Artsakh’ı kurtarmak için uluslararası hukuku kısıtlamadan korumak gerekiyor.
17 Temmuz 2023
Armenak Abrahamyan
Batı Ermenistan Ulusal Konseyi Başkanı
Diğer ek konular
Batı Ermenistan ve Birleşmiş Milletler
Sevr Antlaşması ve Geçmiş
Sevr Antlaşması ve Irak Kürdistanı’nın 2017 referandumu
http://www.western-armenia.eu/news/Actualite/2018/Armenia_and_Kurdistan-20.09.2017.pdf