1878 baharında İngiliz-Rus savaşı neredeyse bir gerçekti. İkinci Alexander, İngiltere’nin Rusya’ya savaş ilan etmek için bir bahane aradığından emindi. Şuvalov’u kongreye gönderirken şunları söyledi: “Kont Şuvalov: unutmayın, barış için siz mesulsunuz.” 

Çarlık hükümeti Bismarck’a başvurdu:”… Rusya’yı şu ikilemden kurtarmak amacıyla bir kongre çağrısı yapmak: İngiltere ve Avusturya’ya karşı savaşa gitmek veya kayıtsız şartsız geri çekilmek.”

Disraeli, Rusya’ya karşı Türk birliklerini buralarda yoğunlaştırmak için Ermeni vilayetlerini askeri kalelere dönüştürmenin gerekli olduğunu ilan etti: “İngiltere, geleneksel politikasının aksine, Osmanlı İmparatorluğu’nu reform yapmaya zorlarsa, o zaman Türkler kesinlikle karşı çıkacak ve aynı zamanda Rusya ile yakınlaşacaktır.”

Zirve başlamadan önce İngiltere, tartışılacak konuların listesini ve bunların çözümü için en olası seçenekleri belirlemeyi başardı. Üstelik Berlin Meclisi, İngiltere’nin bundan önce aldığı kararlara antlaşma meşruiyeti görüntüsü verecekti. 

İngiltere, reform talep etmekle Osmanlı yönetimi altındaki halkların çıkarlarına göre hareket etmiyordu, ancak reformlar üzerindeki kontrolü, iradesini her an Osmanlı İmparatorluğu’na dikte etmek için bir silahtı.

Zirvede ele alınan konuların kapsamı çok genişti. Doğu Sorunu’nun yeni gerçeklere göre baştan aşağı yeniden incelenmesi ve ayrıca Ayastefanos Antlaşması’nın revize edilmesi istendi. Ve bunu, şu veya bu tarafın savaşta oynadığı rol ve duruma göre değil, meclise katılan tüm ülkelerin ekonomik, siyasi ve askeri çıkarları temelinde yapmak.

Berlin’deki esas çatışma İngiltere ile Rusya arasındaydı. Disraeli karşılık verdi: “Biz İngiltere’den buraya, padişahın işlerini düzenlemek ve ona Osmanlı İmparatorluğu’ndaki gücünü kullanması için tam fırsat vermek için geldik.”

“Türkiye Hiçbir Zaman Medeni Bir Ülke Olamayacak”