
Berlin Konferansı, Konstantinopolisli Ermenileri arasında hararetli tartışmalara vesile oldu ve ortak bir görüş geliştirememeleri, konferansa katılmak üzere oluşturulan kompozisyonu etkiledi. Heyetin üç üyesinden M. Cherazymoli İngiliz hayranıydı, Nar Bey olarak anılan (Khoren Galfayan) Rus hayranıydı ve M. Khrimyan ise “sorunumuzu” çözecek ve Batı Ermenistan’ı Osmanlı İmparatorluğu’nun bünyesinden çıkaracak gücün yanında olduğunu beyan etti.
Berlin’deki Osmanlı elçiliğiyle alay ettiler: Khrimyan Türk yanlısı, Cheraz İngiliz yanlısı, Nar Bey Rus yanlısı, Papazyan ise uzlaştırıcı, işte size Ermeni heyeti. Ancak Ermeni bölgelerinde hakim olan görüş, Ermeni sorununun İngiltere’nin yardımıyla çözülmesi yönündeydi. Berlin’deki ana çatışan güçler İngiltere ve Rusya’ydı. İngiltere, Rusya’nın Ermenistan’ı işgal ederek İngiltere’nin ticaret yollarını kapattığını tüm dünyaya duyurduğunda, Türkiye ile Rusya arasındaki savaş hâlâ devam ediyordu. Benjamin Disraeli, Rusya’nın saldırı operasyonlarını durdurmasını, aksi takdirde 300.000 kişilik bir ordu göndereceğini talep etti. Kraliçe Victoria bile şunları söyledi: “Erkek olup Ruslara karşı savaşmayı ne kadar isterdim.” Disraeli, Türklerin iyiliğini övüyor, evinde ise fes giyiyordu. Rus heyetine Dışişleri Bakanı yaşlı Gorchakov başkanlık ediyordu ayrıca heyette Kont Şuvalov da bulunuyordu. İngiltere’nin konferanstaki önerileri aşırı Rus karşıtıydı ve Rus silahlarının zaferlerini geçersiz kıldı. Bismarck, Disraeli’ye önerilerinin ültimatom olup olmadığını sorduğunda, Disraeli şu yanıtı verdi: “Elbette” ve kabul edilmezlerse İngiltere savaşa başlayacak. Avrupalı yazarlardan biri, Berlin Konferansı’nı “yılan balıkları konferansı” olarak adlandırdı. Sadece İngiltere değil, diğer devletlerin konferansa katılan temsilcileri de insani hedefler, küçük ve mazlum halkların çıkarlarını korumak gibi konularda konuşmalar yapmaktan ve vaatlerde bulunmaktan geri kalmıyor, pratikte ise sömürgeci-bencil çıkarları ilerletmekle meşgul oluyorlardı.
“Batı Ermenistan Emperyalist Çıkarlar Çemberinde”