Khrimyan’ın heyeti Berlin’den hayal kırıklığına uğramış olarak dönmeden önce şikayetini Kongre başkanı Bismarck’a iletir. “Ermeniler; artık aldatıldıklarını, çünkü barışçıl olduklarını, haklarının tanınmadığını, eski kiliselerinin bağımsızlığını ve eski milliyetlerini korumak için hiçbir şey başaramadıklarını öğreneceklerdir.”

Beklenen reformların beklentisiyle, zaten gergin olan etnik gruplar arası ilişkiler daha da ağırlaştı, Ermeni sorununa Kürt sorunu karşı çıktı ve Berlin Antlaşması’nın 61. Maddesinin “Ermenileri Kürtlerden ve Çerkezlerden korumak için” imzalanmasıyla Kürt askeri konseyi, silahsız Ermeni halkından intikam almaya kışkırtıldı.

Khrimyan Hayrik şunu yazmakta haklıydı: “Ermeni sorununu yeni bir sorunla, Kürt sorunuyla karşı karşıya getirerek felç etmek isteyen hükümetin kışkırtmasıyla bir Kürt birliğinin örgütlendiğine artık şüphe yok. Bu birliğin ruhu Osmanlı siyasetidir.  Ermenilere gelince, kapitalist Avrupa liderlerinin Berlin’de küçük ulusların kaderini çözmek için değil, halkın iradesini dikkate almadan ve halkın hayati çıkarlarına aykırı olarak olağan uluslararası anlaşmalar yapmak için Berlin’de toplandıklarını çok geç anladılar. Burjuva diplomasisinin özü budur.

Doğası gereği küçük  ve küçük olmayan halkların dahi hayati sorunlarını adil bir şekilde çözmeye çalışmamıştır. Berlin Konferansı diplomatik açıdan “küstah bir komediydi.” Çağdaş insanlığın dikkatini dağıtmak ve yanıltmak için tasarlanmıştı.

Konferans kararları büyük ölçüde adil değildir. İşgal altındaki Batı Ermenistan yağmalandı. 

İngiltere ve Avusturya-Macaristan, Osmanlı İmparatorluğu’nun topraklarını ele geçirdi. Bulgarlar ve Batı Ermeniler; Batı Ermenistan Ermenileri, Osmanlı İmparatorluğu’nun köle yönetimi altında vererek, onları fiziksel imhaya ve zorla asimilasyona mahkum ettiler. 

İşte uygar Avrupa’nın büyük güçlerin liderlerinin insafına kalmış Doğu sorununun “insancıl” çözümünün görüntüsü. Konferansın çalışmalarını özetledikten sonra tarihçiler şunları yazdılar: “Tarihte bu kadar korkunç ve adaletsiz çok az karar bulunabilir.” 

“Batı Ermenistan Yenilmez Armada”