Çeşitli açılardan oldukça zor durumda bulunan işgal altındaki Batı Ermenistan Ermenileri arasında özellikle son yıllarda ilginç bir yön kazanan yeni gelişmeler gözlemleniyor. İşgal altındaki Batı Ermenistan’da şu anda yaşanan ideolojik ve siyasi mücadelenin yerlilere sınırlı fırsatlar sunduğunu söylemek gerekir. Ayrıca azınlıkların öz farkındalık düzeyinde de artış yaşanıyor. Bütün bunlar, Batı Ermenistan’daki farklı Ermeni gruplarında yeni ve dikkat çekici öz örgütlenme olgusunun ortaya çıkmasına yol açıyor. Öz-örgütlenmenin belirmesinin hem Hıristiyanlar arasında, hem de müslümanlaştırılmış ve halihazırda din değiştirmiş Ermeniler arasında görüldüğünü gözlemlemek ilginçtir. Özellikle ikincisi söz konusu olduğunda sorunun birkaç katmanı vardır ve kimliği ve ulusal kökenleri yeniden değerlendirmeye yönelik bireysel girişimlerin günümüzde daha “kurumsal” olma eğilimi gösterdiğini söyleyebiliriz. Batı Ermenistan Ermenilerinin öz-örgütlenmelerinin bu tür oluşumları arasında, kendiliğinden ve bazen de Türk yetkililerin istem dışı rızasıyla oluşturulan ulusal dernekleri de saymak gerekir. Ermeni gerçekliğinde ulusal derneklerin oldukça yaygın olduğu biliniyor ancak Batı Ermenistan’da yaşayan Ermenilerin itirafına göre bu tür örgütler onlar için biraz yeni. Birkaç yıl önce başlayan süreç günümüzde gelişme yoluna girmiş olup ulusal derneklerin yerlilerin gerçekliğinde giderek daha ciddi bir rol oynamaya başladığı söylenebilir. 

Böylece birkaç yıl önce “Musa Dağı Yurttaşlar Derneği”, ardından da Hıristiyan Ermeniler veya resmi cemaat mensuplarından oluşan örgütler olan “Malatya Ermeni Derneği” kuruldu. Yurttaşlar derneklerinin oluşumu bağlamında “Sasunlular Birliği”nin kurulması önemli bir gelişme olarak değerlendirilebilir çünkü üyeleri arasında hem Hıristiyanlar hem de çok sayıda  müslümanlaştırılmış ve din değiştirmiş Ermeni var. Bu belki de Batı Ermenistan’daki din değiştirmiş Ermeni gruplarını içeren ilk sivil toplum kuruluşudur. Bu örgütün ve başkanı olan Aziz Dağcı’nın, Sasun ve çevresindeki Ermeni tarihi ve kültürel mirasının korunması yönünde birçok cesur açıklama ve adım attığını da belirtelim.

“Batı Ermenistan Büyük Bir Mücadelede”