Yakın zamanda Batı Ermenistan’daki yurttaşlar derneklerinin sayısına bir yenisi daha eklendi. Hamşenlilerin ilk birliği, oldukça anlamlı “Hatik” isimle kuruldu. Bu arada bu isim ilgili Türk yapılarının şaşırmasına neden olmuş ve birliğin organizatörleri bunu Türkçe kısaltma olarak sunmuşlardır. Hamşenlilerin yurttaşlar derneğinin hem Ermeni etnik kökenini kabul edenleri hem de görünüşte reddedenleri kapsadığını da belirtmekte fayda var. 

Hamşen “Vova” müzik grubunun kurucusu Hikmet Akçiçek ve avukat Kamil Muti, Hamşen Ermenileri Yurttaşlar Derneği’nin öncüleri arasında özellikle aktif rol oynuyor. Derneğe, Konstantinopolis, Hamşen, Artvin ve Ankara’dan Hamşenliler de dahil. Organizatörlere göre derneğin kurulmasının amacı Hamşen kültürünü ve dilini korumak ve böylece “Hamşen dili ve kültürü kentleşmeyle birlikte yavaş yavaş yok olmasını” önlemek.

İlginçtir ki Hamşenli Ermeniler kendi derneklerinin kurulmasını biraz geç değerlendiriyorlar, çünkü Karadeniz bölgesindeki diğer halklar, örneğin Müslüman Gürcüler, Lazlar uzun süredir benzer yapılara sahipler. Diğer dernekler gibi Hamşen halkı da kültür ve dilin korunmasına vurgu yapıyor ancak kimlik ve tarih meselelerinden de kaçınmıyorlar.

Eğer bu dernek Hamşen lehçesi ve kültürünün çalışılacağı bir platform haline gelirse, bu mutlaka Hamşenlilerin etnik kökeninin tartışılmasına da yol açacaktır. Bu vesileyle dernek kurucularından Kamil Muti şunları söylüyor: “Tarihimi incelemek için öncelikle kaybolan kültürümü, kaybolan dilimi korumam gerekiyor.”

İşgal altındaki Batı Ermenistan’ın Hamşen halkının, Türk devlet aygıtının ve propagandasının acımasız baskısı altında bulunarak çoğunlukla Ermeni kökenlerini dile getirmekten ve açıkça kabul etmekten kaçındığı bir sır değil. Dahası, Hamşenliler arasında Ermeni ya da “Hamşen” kökenini kabul edenlerin yanı sıra, Türk olduğunu beyan edenler bile var. Ancak hemen hemen hepsi Hamşen kültürüne ve Hamşen lehçesine yönelik aynı tutumu sergiliyor ve hepsini korumaya çalışıyor.

Hamşen kültürünün ve dilinin korunmasını öncelikli ilan eden Hamşen Ermenilerinin “Hatik” derneği, yukarıda adı geçen tüm grupları bir araya getirebilir ve bu anlamda benzer bir birliğin kurulması gerçekten ciddi bir ilerleme olarak değerlendirilmelidir. Şunu da belirtelim ki, Hamşen kültürünün ve lehçesinin taşıyıcıları, ortak Ermeni kültürünün ve Ermeni dilinin farklı unsurlarıyla tanışarak, ister istemez etnik kökenleri sorunuyla karşı karşıya kalacaklar ve bu sorunun cevabını daha net anlayacaklar. 

“Batı Ermenistan Tarihin Kendisidir”