2- 1877-1878 Rus-Türk savaşı Rusya’nın zaferiyle sona erdi. 19 Şubat 1878’de  imzalanan Ayastefanos antlaşmasında Ermeni sosyal ve siyasi yaşamının ana içeriğini oluşturan Ermeni sorunu da ele alındı. Bu da uluslararası diplomasi alanına dahil edildi. Antlaşmanın 16. maddesi Batı Ermenistan’daki Ermeni sorunu konusunda yeni umutlar doğurdu. Maddede ayrıca yerli halkın Kürt sömürüsüne karşı güvenliğinin sağlanması sorununa da değinildi. Batı Ermenistan Ermenileri sorununu Türk usulü çözmek için Türk yetkililer, Kürt üst düzey yetkililerini ve aşiretlerini etkin bir şekilde kullanarak onları Ermenilere karşı silahlandırdılar. Elbette Türk tehdidiyle yüzleşmenin tek yolunun Kürtlerle Ermenilerin birleşmesi olduğunu çok iyi anlıyorlardı, aksi takdirde her iki halk da Türk mağduru olma tehlikesiyle karşı karşıya kalacaktı. Buna rağmen Ermeni aktivistler aydınlanma faaliyetlerine başlamış, hatta birçok bölgede Kürt çocuklarının eğitimi için okullar açmışlardı. Ancak Ermeni gerçekliğinde bu şekilde hareket etmenin güvenilmez ve umutsuz bir taktik olduğuna ve Kürtlerin yalnızca cezalandırılması gerektiğine inanan insanlar vardı. Kürtler arasında Hıristiyanlığın yayılması gerektiğine dair bir bakış açısı da vardı. 

Ayrıca Kürtlerle doğrudan temasa geçerek gergin Ermeni-Kürt ilişkilerini bir ölçüde yumuşatmaya çalışan Ermeniler de vardı. 

20. yüzyılın başlarında Kafkas ve İstanbul’daki Ermeni basınında “Ermeni sorunu bir Kürt sorunudur” ifadesi sıklıkla kullanılıyor. 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başında Kürtlerin Batı Ermenistan’daki konumları o kadar güçlendi ki, Kürtlerin kabulu olmadan burada hiçbir değişiklik yapılamazdı. Kürtler öylesine pozisyonlarından vazgeçmezlerdi ve Ermeni sorununun çözümünün Kürt sorununun çözümüne bağlı olduğu bir hipotez ortaya atıldı. Ermenilerin veya Ermeni sorununu çözebilmek için öncelikle Kürtlerin taleplerini karşılamak anlamında Kürt sorununu çözmek gerekiyor.

“Batı Ermenistan Cahil Türk İstilacılarına Karşı Mücadelede”