Tukhnakal Aparank’ı, Artsakh’ın Askeran bölgesindeki Moşkhmhat köyünün 1 km doğusunda ve Ghevondiyats manastırının 800 metre güneydoğusunda yer almaktadır. Han, tarihi Varanda ilinin Tukhnakal köyünde, ormanın yakınındaki bir dağ yamacında yer almaktadır.
Aparank 18. yüzyılın sonlarında inşa edilmiştir. Köy ve kaleye ilişkin tarihi bilgiler korunmamıştır. Çevre köylerin sakinleri mülkü Melik-Dolukhanyanlara atfediyor. Melik bölgesinin tarihi kaynaklarında Dolukhanyan soyadı eksiktir, ancak 19. yüzyıldan kalma iki yazıt, Melik-Dolukhanyanların Varanda vilayetindeki yüksek konumunu ve gücünü belgelemektedir. Bina yerel kaba kireçtaşından inşa edilmiştir. İstisnalar girişin bordür taşları, pencereler, şömine ve kemerlerdir. Tukhnakal Aparank’ı, Artsakh savaşında hasar görmedi ancak Azerbaycan işgali sonrasında Azerbaycan tarafı kompleksin yakınında bir takım “inşaat” çalışmaları yürütüyor ve arazinin buldozerlerle tesviye edilmesi kompleksin koruma alanına ulaştı. Haber Kafkasya Miras İzleme Örgütü tarafından elde edilen uydu görüntüleriyle belgelenmiştir.
1954 Silahlı Çatışma Halinde Kültür Varlıklarının Korunmasına İlişkin Sözleşme ve ona eklenen Birinci Protokol’e göre işgalci güç, işgal altındaki topraklarda hırsızlık, gasp veya zimmete geçirmeyi yasaklamak, kültürel varlıkların yanı sıra onlara karşı herhangi bir vandalizm eylemini önlemek ve gerekiyorsa engellemekle yükümlüdür. Aynı sözleşmeye göre ayrıca, 1999 tarihli İkinci Protokol’ün 9. maddesinin (c) bendi , kültürel, tarihi veya bilimsel değerleri gizlemeyi veya yok etmeyi amaçlayan kültürel değerin her türlü dönüştürülmesini ve kullanım biçimindeki her türlü değişikliği yasaklamaktadır. UNESCO, ICOMOS ve kültürel mirasa ilişkin diğer belgeler, mirasın korunmasına ilişkin özgünlük, bütünlük, kültürel önem ve ayrıcalık gibi uluslararası temel ilkeleri baltalayan, mirasın biçiminde, öğelerinde, işlevinde, dış ve iç doğasında her türlü değişikliği yasaklar.
“Batı Ermenistan Barbar Türk İstilacılarına Karşı Mücadelede”