
1894’teki “Ardzagank” muhabiri, 27 Ağustos’ta Karin’den, Kürtlerin, mevcut anarşiden yararlanarak Sasun ve Muş sınırlarından çıkıp Muş kenti yakınlarındaki Ermenilerin yaşadığı köylere saldırarak terör yaydıklarını ve her şeyi yaktıklarını yazıyor. Daha sonra birçok insanın önünde hala karanlık bir geleceğin olduğunu ekliyor. Ülkenin her yanında korku ve terör var, Karin’den Muş’a, Bağeş’e, Sasun’a ve diğer derinliklere, hatta köyden köye ulaşım durmuş durumda. İyice araştırılmadan evrakların kabul edilmemesi ve teslim edilmemesi emrediliyor. Pasaport verilmesi kesinlikle yasaktır. Tatilden dönen her birey, sıkı ve dikkatli bir polis gözetimi altında merkezi hükümete teslim edilmelidir. Sonuçta muhabir, bu şekilde devam edilmesi durumunda Ermeni nüfuslu vilayetlerin kaçınılmaz olarak ıssız bir çöle dönüşeceği ve bu bölgelerin hakim ve ekonomik unsurlarından mahrum kalacağı sonucuna varıyor.
1894’te “Nor Dar” gazetesinde Sasun’da yaşananları anlatan “Sasun İsyanı” adlı yayınlanmış makalede, Konstantinopolis muhabirinin detaylı olmasa da verdiği bilgilerden hareketle Sasun’daki zor durum anlatılıyor. Dolayısıyla Çarlık sansürüne, muhabir azlığına ve diğer engellere rağmen Doğu Ermeni basını Sason katliamını aktaran materyaller açısından hâlâ zengindir. Üstelik bunların içerdiği gerçek materyaller, bu korkunç katliamların tarihinin incelenmesi açısından önemlidir.
Böylece Batı Ermenistan televizyonu “westernarmeniatv”, Doğu Ermeni basınında Sasun’un 1894’ünü özetliyerek, katliama verilen tepkileri inceliyor. Bu amaçla 1890’lı yıllarda Doğu Ermeni realitesinde aktif olarak faaliyet gösteren “Mşak”, “Nor Dar”, “Ardzagank” gazeteleri ve “Murç” dergisinin yayınlarını araştırdık. Bunlardan 1894’deki Sasun katliamıyla ilgili varolan gerçek materyalleri inceledik.
“Batı Ermenistan Barbar Türk İşgalcilere Karşı Mücadelede”