Mimar Toros Toromanyan 85 yıl önce bugün vefat etmişti.

Toros Toromanyan 18 Mart 1864 tarihinde Şebinkarahisar’da doğmuş, 1 Mart 1934 tarihinde ise Yerevan’da vefat etmiştir. Tanınmış Ermeni bilim insanı, mimar, mimari kuramcısı, arkeolog ve fotoğrafçıdır.

Ermeni mimarlık tarihinin bilimsel araştırılmasının kurucusudur. Küçük Hayk’ın Antranik Paşa’nın da doğduğu Şebinkarahisar şehrinde, çiftçi bir ailenin çocuğu olarak 1864 yılında doğdu. 1878 yılında 14 yaşındayken öksüz ve yetim kaldı. İlk eğitimini doğum yerindeki Muşeğyan kolejinde aldı. 1883 yılında öğrenimine devam etmek için Konstantinopolis’e gitti. 1888-1893 yılları arasında Konstantinopoli’teki  Osmanlı Güzelsanatlar Akademisinin Mimarlık bölümünde okudu. Burayı bitirdikten sonra şehirde mimar olarak çalışmış, evler tasarlamıştır. 1895 yılında Konstantinopolis’te Ermenilere karşı düzenlenen iki günlük kıyımlardan sonra şehri terkederek Bulgaristan’a gitti. 1896-1900 yılları arasında Bulgaristan’da yaşamış ve çalışmıştır. Kısa bir süreliğine Romanya’da yaşadı. Fakat onu en çok mimarlık kuramı ilgilendiriyordu. Bu nedenle 1900 yılında eski dünyanın mimari anıtlarını tanımak amacıyla Yunanistan, sonra Mısır ve İtalya’yı  ziyaret etti. 1902 yılında Paris’e Sorbon’a gitti. Oryantal arkeoloji okudu. Toromanyan 1903’de kısa bir süreliğine Bulgaristan’a döndü. Fakat aynı yılın baharında Parisli Armenolog Garabet Basmacıyan’ın önerisiyle birlikte üç ay için Ani’yi incelemeye gittiler. Zvartnots manastırının kazı çalışmalarında bulunmuş, mimari araştırmalar gerçekleştirmiştir. 1905-1909 yılları arasında tanınmış arkeolog Nikoğayos Mar’ın keşif grubuyla Ani’de gerçekleşen kazı çalışmalarında yer alarak, araştırmalarda bulunmuş, ölçümler gerçekleştirmiş ve fotoğraflar çekmiştir.

1921 yılında Yerevan Devlet Üniversitesinde eski Ermenistan mimarisi dersleri verdi. Toromanyan 1934 yılında Yerevan’da vefat etti. Naaşı Yervan’daki Gomidas adlı panteonda toprağa verildi.